سیستم اطلاعاتی چیست و چه اجزایی دارد؟

سیستم اطلاعاتی(Information System)، مجموعه‌ای یکپارچه از اجزای جمع‌آوری، ذخیره و پردازش داده‌ها و ارائه اطلاعات، دانش و محصولات دیجیتالی است. بنگاه‌های اقتصادی و سازمان‌های دیگر برای انجام و مدیریت فعالیت‌های خود، تعامل با مشتریان و تامین‌کنندگان و رقابت در بازار به سیستم‌های اطلاعاتی اعتماد می‌کنند. همچنین از سیستم‌های اطلاعاتی برای راه‌اندازی زنجیره‌های تأمین بین سازمانی و بازارهای الکترونیکی استفاده می‌شود.

به عنوان مثال

شرکت‌ها از سیستم‌های اطلاعاتی برای پردازش حساب‌های مالی، مدیریت منابع انسانی و دستیابی به مشتریان بالقوه خود با تبلیغات آنلاین استفاده می‌کنند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ، کاملا حول سیستم‌های اطلاعاتی ساخته شده‌اند. مانند eBay، Amazo، Alibaba و Google.

دولت‌ها سیستم‌های اطلاعاتی را برای ارائه خدمات به طور مقرون به صرفه به شهروندان مستقر می‌کنند. کالاهای دیجیتال (مانند کتاب‌های الکترونیکی، محصولات ویدئویی و نرم افزار ) و خدمات آنلاین، مانند بازی و شبکه‌های اجتماعی، همگی با سیستم‌های اطلاعاتی تحویل مشتری می‌شوند. افراد برای انجام بسیاری از مسائل زندگی شخصی خود، به سیستم‌های اطلاعاتی، عموما مبتنی بر اینترنت، اعتماد می‌کنند.

تاریخچه کوتاه

همزمان با اختراع فن آوری‌های مهم جدید برای ثبت و پردازش اطلاعات در طی دهه‌های اخیر، قابلیت‌های جدیدی پدیدار شد و افراد توانمندتر شدند. اختراع چاپخانه توسط یوهانس گوتنبرگ در اواسط قرن پانزدهم و اختراع ماشین حساب مکانیکی توسط بلیز پاسکال در قرن هفدهم تنها دو نمونه از آنهاست. این اختراعات منجر به انقلابی عمیق در توانایی ثبت، پردازش، انتشار و دستیابی به اطلاعات و دانش شد. این امر به نوبه خود منجر به تغییرات حتی عمیق‌تری در زندگی فردی، سازمان‌ها و حاکمیت انسانی شد.

اولین سیستم اطلاعات مکانیکی در مقیاس بزرگ، جدول سرشماری هرمان هولریت بود. ماشین هولریت که به موقع برای پردازش سرشماری ایالات متحده در سال ۱۸۹۰ اختراع شد، گام بزرگی در اتوماسیون و همچنین الهام‌بخش برای توسعه سیستم‌های اطلاعات رایانه‌ای بود.

از اواخر دهه ۱۹۷۰، رایانه‌های شخصی برخی از مزایای سیستم‌های اطلاعاتی را برای مشاغل کوچک و افراد به ارمغان آورد. در اوایل همان دهه اینترنت گسترش خود را به عنوان شبکه جهانی آغاز کرد. در سال ۱۹۹۱ شبکه جهانی وب، که توسط تیم برنرز لی به عنوان ابزاری برای دسترسی به اطلاعات بهم پیوسته ذخیره شده در رایانه‌های پراکنده جهانی متصل به اینترنت، اختراع شد، شروع به کار کرد و به سرویس اصلی ارائه شده در شبکه تبدیل شد.

امروزه

نفوذ جهانی اینترنت و وب دسترسی به اطلاعات و منابع دیگر را امکان پذیر کرده و شکل‌گیری روابط بین مردم و سازمان‌ها را در مقیاسی بی‌سابقه تسهیل کرده است. پیشرفت تجارت الکترونیکی از طریق اینترنت منجر به رشد چشمگیر ارتباطات بین فردی دیجیتال (از طریق ایمیل و شبکه‌های اجتماعی)، توزیع محصولات (نرم افزار، موسیقی، کتاب الکترونیکی و فیلم) و معاملات تجاری (خرید، فروش و تبلیغات در وب) را فراهم آورد.

از آنجا که سیستم‌های اطلاعاتی فعالیت‌های متنوع انسانی را امکان پذیر می‌سازند، نفوذ عمیقی بر جامعه داشتند. این سیستم‌ها سرعت فعالیت‌های روزمره را بالا برده، افراد را قادر به ایجاد و حفظ روابط جدید می‌کند، بر ساختار و ترکیب سازمان‌ها تأثیر می گذارد، نوع محصولات خریداری شده را تغییر می‌دهد و بر ماهیت کلی کارها تأثیر می‌گذارد.

اجزای سیستم‌های اطلاعاتی

اجزای اصلی سیستم‌های اطلاعاتی عبارتند از: سخت افزار و نرم افزار رایانه، ارتباطات از راه دور، پایگاه داده‌ها و انبارهای داده، منابع انسانی و متد‌ها. سخت افزار، نرم افزار و ارتباطات از راه دور فناوری اطلاعات IT را تشکیل می‌دهند که اکنون در عملیات و مدیریت سازمان‌ها ریشه دوانده‌اند.

1. سخت افزار کامپیوتر

امروزه در سراسر جهان حتی کوچکترین شرکت‌ها و همچنین بسیاری از خانوارها رایانه دارند. سازمان‌های بزرگ معمولا از سیستم‌های رایانه‌ای، از سرورهای قدرتمند پردازش موازیِ مستقر در مراکز داده گرفته تا رایانه‌های شخصی و دستگاه‌های تلفن همراه، در سیستم‌های اطلاعات سازمان استفاده می‌کنند.

این حسگرها به طور گسترده‌تری در سراسر محیط فیزیکی و بیولوژیکی توزیع می‌شوند تا داده‌ها را جمع آوری کنند و در بسیاری از موارد، کنترل را از طریق دستگاه‌های معروف به محرک انجام دهند. این تجهیزات همراه با تجهیزات جانبی، مانند دیسک‌های ذخیره‌سازی مغناطیسی، دستگاه‌های ورودی – خروجی و تجهیزات ارتباط از راه دور، سخت افزار سیستم‌های اطلاعاتی را تشکیل می‌دهند.

2. نرم افزار کامپیوتر

نرم افزار کامپیوتر در دو کلاس گسترده قرار دارد:

• نرم افزار اصلی سیستم: همان سیستم عامل است که داده‌ها، پرونده‌های برنامه و سایر منابع سیستم را مدیریت می‌کند و به طور کلی از طریق رابط کاربری گرافیکی (GUI) امکان کنترل کامپیوتر را برای کاربر فراهم می‌آورد.
• نرم افزار کاربردی: برنامه‌هایی هستند که برای انجام وظایف خاص برای کاربران طراحی شده است. برنامه‌های تلفن‌های هوشمند راهی معمول برای دسترسی افراد به سیستم‌های اطلاعاتی شد.

3. ارتباط از راه دور

اتصالات از طریق رسانه‌های سیمی یا بی‌سیم برقرار می‌شوند.

• فن آوری‌های سیمی: شامل کابل کواکسیال و فیبر نوری هستند.
• فناوری‌های بی‌سیم: عمدتا مبتنی بر انتقال مایکروویو و امواج رادیویی، از رایانه‌های همراه پشتیبانی می‌کنند. به عنوان مثال، سنسورهایی مانند دستگاه‌های شناسایی فرکانس رادیویی (RFID) می‌توانند به محصولاتی که از طریق زنجیره تأمین در حال حرکت هستند، متصل شوند تا ردیابی محل آنها و نظارت بر وضعیت آنها را امکان‌پذیر شود.

بسته به نیازهای یک سازمان، تنظیمات مختلف شبکه رایانه‌ای امکان پذیر است.

• شبکه‌های محلی (LAN): در محلی خاص مانند ساختمان اداری یا دانشگاهی به رایانه‌ها می‌پیوندند.
• شبکه‌های کلانشهرها (MAN): یک منطقه پرجمعیت محدود را پوشش می‌دهند و زیرساخت الکترونیکی “شهرهای هوشمند” هستند.
• شبکه‌های گسترده (WAN): مراکز داده‌ای را که به طور گسترده توسط سازمان‌های مختلف اداره می‌شوند، به هم متصل می‌کنند. شبکه‌های نظیر به نظیر، بدون کنترل متمرکز، امکان اشتراک گسترده مطالب را فراهم می‌کنند. به طور مثال، اینترنت شبکه‌ای‌ست که میلیاردها کامپیوتر واقع در هر قاره را به هم متصل می‌کند.

زیرساخت‌های گسترده شبکه، از رشد روزافزون به سمت محاسبات ابری خبر می‌دهند.

4. پایگاه داده‌ها و انبارهای داده

بسیاری از سیستم‌های اطلاعاتی در درجه اول وسایل حمل و نقل برای داده‌های ذخیره شده در پایگاه‌های اطلاعاتی هستند. بانک اطلاعاتی مجموعه‌ای از داده‌های به هم پیوسته است که به منظور انطباق با ضوابط مختلف، می‌توان رکوردهای جداگانه یا گروهی از سوابق را بازیابی کرد.

نمونه‌های معمولی پایگاه داده شامل سوابق کارمندان و کاتالوگ محصولات است. پایگاه‌های داده از عملکردهای مدیریتی یک شرکت پشتیبانی می‌کنند. انبارهای داده حاوی داده‌های بایگانی هستند که به مرور زمان جمع آوری می‌شوند و می‌توانند برای کسب اطلاعات به منظور توسعه و بازاریابی محصولات جدید، خدمات بهتر به مشتریان فعلی یا ارتباط با مشتریان بالقوه جدید استخراج شوند.

جمع آوری و پردازش گسترده داده‌های کمی، یا ساختاری و همچنین داده‌های متنی که اغلب در وب جمع آوری می شوند، به برنامه‌ای گسترده معروف به “داده‌های بزرگ” تبدیل شده است. بسیاری از مزایا می‌توانند ناشی از تصمیمات مبتنی بر واقعیت‌های منعکس شده توسط داده‌های بزرگ باشند.