دوره متخصص حرفه‌ای معماری سازمانی

دوره بلندمدت تربیت متخصص حرفه‌ای معماری سازمانی (CBEA) یک دوره جامع نظری-عملی است که برای تربیت و توانمندسازی کارشناسان معماری سازمانی برای کار در واحدهای معماری سازمانی شرکت‌ها و سازمان‌های متوسط و بزرگ طراحی شده است.

این دوره مباحث لازم برای آشنایی، تسلط و کارعملی کارشناسان معماری سازمانی را در ۵ ماجول زیر، با ترکیبی از کلاس‌های تئوری و کارگاه‌های عملی که زیر نظر اساتید صاحب‌نام و معروف این حوزه برگزار می‌شود، پوشش می‌دهد:

• مقدمه‌ای بر معماری سازمانی
• معماری کسب‌وکار
• طراحی و توسعه قابلیت‌های کسب‌وکار
• معماری فناوری اطلاعات
• برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی فناوری اطلاعات

هر ماجول از ۴ جلسه ۳ ساعته آنلاین تشکیل شده که در ۳ جلسه مباحث نظری و ۱ جلسه کارگاه (همراه با کار عملی با ابزار Sparx EA)  به دانش‌پذیران آموزش داده می‌شود.

مباحث دوره بر اساس چارچوب‌ها و استانداردهای معتبر بین‌المللی (مانند TOGAF، BIZBOK و ArchiMate) طراحی شده و در کنار آن تجربیات عملی اساتید دوره در پروژه‌های متعددی که در حوزه معماری سازمانی، معماری کسب‌وکار و برنامه‌ریزی استراتژیک فناوری اطلاعات اجرا شده است، به دانش‌پذیران ارائه می‌شود. ترتیب مباحث دوره به‌گونه‌ای است که دانش‌پذیران را به‌صورت گام‌به‌گام، از طریق فراگیری مباحث نظری و اجرای تمرین‌های عملی، با طراحی و پیاده‌سازی معماری سازمانی با رویکرد قابلیت‌مبنا (CBEA) آشنا می‌سازد.

بخش اول: مبانی معماری سازمانی

جلسه اول: درآمدی بر معماری سازمانی

---

• معرفی کلی و نقشه راه دوره
• تعریف و مفهوم معماری سازمانی
• کاربردهای معماری سازمانی
• تاریخچه معماری سازمانی
• چارچوب‌های معماری سازمانی
• عناصر معماری سازمانی

 

جلسه دوم: آشنایی با مدل‌های معماری سازمانی و زبان ArchiMate

---

• مفهوم مدل و مدل‌سازی
• آشنایی با چند مدل متداول در معماری
• مفاهیم مدل، View، Viewpoint
• مفهوم متامدل و مخزن معماری
• نحوه انتخاب مدل‌ها
• آشنایی با زبان ArchiMate

 

جلسه سوم: آشنایی با ابزار  Sparx Enterprise Architect

---

• معرفی ابزار Sparx EA
• نحوه ایجاد مخزن معماری در Sparx
• مدل‌سازی ArchiMate در Sparx

 

جلسه چهارم: روش برنامه‌ریزی معماری سازمانی

---

• متدولوژی‌های توسعه معماری
• آشنایی با TOGAF ADM
• نحوه ویژه‌سازی ADM

 

بخش دوم: معماری کسب‌وکار

جلسه پنجم: مدل‌سازی ارزش: محصولات و جریان‌های ارزش

---

• کلیات معماری کسب‌وکار
• آشنایی با چارچوب BIZBOK
• مفهوم مدل کسب‌وکار و بوم کسب‌وکار
• مدل‌سازی محصولات و خدمات
• مدل‌سازی جریان‌های ارزش

 

جلسه ششم: مدل‌سازی قابلیت‌های کسب‌وکار

---

• مدل‌سازی ساختار سازمانی
• مفهوم قابلیت‌ کسب‌وکار
• تدوین نقشه قابلیت‌ها
• ارتباط قابلیت‌ها با جریان‌های ارزش
• ارتباط قابلیت‌ها با خدمات کسب‌وکار

 

جلسه هفتم: برنامه‌ریزی قابلیت­‌مبنا CBP

---

• مفاهیم استراتژی کسب‌وکار
• استراتژی‌های ژنریک
• تاثیر استراتژی‌ها بر مدل کسب‌وکار
• مدل‌سازی استراتژی
• اصول و روش برنامه‌ریزی قابلیت‌مبنا

 

جلسه هشتم: کارگاه عملی معماری کسب‌وکار

---

• مدل‌سازی محصول
• مدل‌سازی خدمات کسب‌وکار
• مدل‌سازی جریان‌های ارزش
• مدل‌سازی قابلیت‌های کسب‌وکار
• برنامه‌ریزی قابلیت‌مبنا با کمک ابزار

 

بخش سوم: توسعه قابلیت‌های کسب‌وکار

جلسه نهم: مبانی مدل‌سازی و مدیریت فرآیندهای کسب‌وکار (مدرس مهمان: جناب آقای مهندس محسن سیف‌محمدی)

---

• مفاهیم فرآیندهای کسب‌وکار
• نقشه فرآیندی و معماری فرآیندی
• نحوه استخراج معماری فرآیندی
• مدل‌های مرجع فرآیندی
• آشنایی اجمالی با BPMN
• طراحی و بهبود فرآیندهای کسب‌وکار

 

جلسه دهم: مکانیزاسیون فرآیندها

---

• مفهوم سرویس کاربردی
• انواع سرویس‌های کاربردی
• شناسایی سرویس‌ها کاربردی از فرآیندها
• نگاشت سرویس‌های کاربردی به برنامه‌ها
• رویکردهای مکانیزاسیون فرآیندها

 

جلسه یازدهم: مدل‌سازی داده

---

• مفاهیم پایه‌ای داده‌ و اطلاعات
• سطوح مدل‌سازی داده‌ها
• شناسایی موجودیت‌ها و روابط
• مدل‌سازی داده‌ها با کمک ERD
• ارتباط داده‌ها با سایر عناصر معماری

 

جلسه دوازدهم: کارگاه عملی توسعه قابلیت‌های کسب‌وکار

---

• مدل‌سازی معماری فرآیندی با ابزار
• مدل‌سازی گردش فرآیندها با ابزار
• مدل‌سازی داده‌ها با ابزار
• طراحی معماری قابلیت

 

بخش چهارم: معماری فناوری اطلاعات

جلسه سیزدهم: استراتژی‌های فناوری اطلاعات

---

• مفهوم استراتژی فناوری اطلاعات
• مدل‌های همراستایی استراتژیک
• موضوعات استراتژیک
• فرآیند برنامه‌ریزی استراتژیک IT
• ارتباط ITSP و معماری سازمانی
• تحول دیجیتال و معماری سازمانی

 

جلسه چهاردهم: معماری برنامه‌های کاربردی

---

• عناصر معماری لایه کاربردها
• روش‌های طراحی لایه کاربردها
• الگوهای معماری کاربردها
• یکپارچه‌سازی کاربردها
• راهکارهای ERP

 

جلسه پانزدهم: معماری داده و اطلاعات، معماری زیرساخت

---

• عناصر معماری داده
• الگوهای یکپارچه‌سازی داده‌ها
• سرویس‌های زیرساختی در معماری
• مدل‌های مرجع فنی TRM

 

جلسه شانزدهم: کارگاه عملی معماری فناوری اطلاعات با ابزار

---

• مدل‌سازی سرویس‌های کاربردی با ابزار
• مدل‌سازی مؤلفه‌های کاربردی با ابزار
• مدل‌سازی داده‌ها با ابزار
• مدل‌سازی سرویس‌های فناوری با ابزار
• مدل‌سای نمای لایه‌ای با ابزار

 

بخش پنجم: برنامه‌ریزی و پیاده‌سازی معماری

 

جلسه هفدهم: برنامه‌ریزی انتقال

---

• مفهوم تحلیل فاصله
• مفاهیم ABB و SBB
• طراحی و انتخاب راه‌حل‌های معماری
• تعریف پروژه‌های انتقالی
• بودجه‌ریزی و تخمین منابع

 

جلسه هجدهم: مدیریت پروژه‌ها و طرح‌های معماری سازمانی

---

• مفاهیم طرح و پروژه
• متدولوژی‌ و استانداردهای مدیریت پروژه
• مدیریت دامنه در پروژه‌های معماری
• مدیریت مخاطرات در پروژه‌های معماری
• مدیریت ذی‌نفعان در پروژه‌های معماری
• روش‌های چابک در معماری سازمانی
• مشکلات متداول در پروژه‌های معماری

 

جلسه نوزدهم: مدیریت و راهبری معماری سازمانی

---

• مفهوم مدیریت و راهبری معماری سازمانی
• عناصر EAM/EAG
• سازماندهی EAM/EAG
• فرآیندها و کنترل‌های فرآیندی معماری
• ابزارهای معماری سازمانی
• مدل‌های بلوغ معماری سازمانی

 

جلسه بیستم: پرسش و پاسخ و جمع‌بندی

---

• هر قسمت از دوره که نیاز به مرور مجدد داشته باشد، در این جلسه به آن می‌پردازیم.
• به سوالات پاسخ می‌دهیم تا با پایان دوره هیچ سوال یا نقطه ابهامی باقی نماند.

 

---

سرفصل‌های این دوره از ساده تا پیشرفته است؛ بنابراین پیش‌نیاز ضروری ندارد.

معماری سازمانی را می‌­توان «مجموعه‌­ای به‌­هم‌­پیوسته از مدل­‌های توصیف­‌کننده جنبه‌­های مختلف سازمان و ارتباط این جنبه‌ها با یکدیگر، که از آن برای برنامه­‌ریزی، مدیریت پیچیدگی و مدیریت تغییر سازمان استفاده می‌­شود» دانست. هم­چنین به فرآیندها و روش­‌های طراحی، تحلیل و نمایش این مدل­‌ها هم معماری سازمانی اطلاق می‌­شود. مهم‌­ترین کاربرد معماری سازمانی به این معنی، کمک به مدیران سازمان‌­ها برای مدیریت تغییر، از راه فراهم­ ساختن مدل­‌هایی است که سازمان را از جنبه­‌های مختلف (ساختار، فرآیندها، سامانه­ های اطلاعاتی و برنامه­‌های کاربردی، داده­ ها و اطلاعات، زیرساخت فناوری اطلاعات و …) توصیف می­‌کنند.

معماری سازمانی که در اصل برای برنامه‌ریزی سیستم‌های اطلاعاتی در مقیاس سازمانی طراحی شده بود، به‌تدریج در حوزه‌های دیگر فناوری اطلاعات نیز به‌کار گرفته شده و امروزه حتی در زمینه‌ای فراتر از حوزه IT (به‌عنوان مثال برنامه‌ریزی استراتژیک سازمانی، بهبود و بازمهندسی فرآیندها، مدیریت تغییر و تحولات سازمانی و …) نیز کاربرد دارد. همچنین کاربست این روش به‌عنوان یک فرآیند عمومی در همه سازمان‌های بزرگ و متوسط به‌رسمیت شناخته شده است.

بنابر دیدگاهی که در سال­‌های اخیر بین فعالان معماری سازمانی پذیرفته شده است، محدوده معماری سازمانی صرفاً فناوری اطلاعات نیست، بلکه هر جا تغییر و تحولی در سازمان باید اتفاق بیافتد، مدیریت آن تغییر باید با کمک معماری سازمانی انجام شود. مهم‌ترین مأموریت معماری سازمانی را در حال حاضر، کمک به تحقق استراتژی‌های سازمانی می‌دانند.

آشنایی با مفاهیم و روش‌های معماری سازمانی، برای هر کسی که در حوزه‌های تحلیل، طراحی، برنامه‌ریزی و مدیریت تغییرات سازمانی، در زمینه‌ استراتژی، ساختار و فرآیند و فناوری اطلاعات، فعالیت می‌کند، یا قصد دارد در این حوزه‌ها مسئولیتی بپذیرد، ضروری است.

بازار کار معماری سازمانی در کشور و جهان

مطالعات پیمایشی متعددی نشان داده عنوان شغلی «معمار سازمانی» یکی از محبوب‌ترین و پرتقاضاترین مشاغل حرفه‌ای در حوزه فناوری اطلاعات و مدیریت سازمان است. از جمله می‌توان به رده‌بندی زیر از سایت Glassdoor اشاره کرد که در آن عنوان شغلی معمار سازمانی در بالاترین رتبه مشاغل بررسی شده رده‌بندی شده است:

هم‌چنین تعداد پست‌های سازمانی با این عنوان در شرکت‌های معتبر جهانی دائماً روبه افزایش است. نمودار زیر تعداد پست‌های مرتبط با معماری سازمانی را در ۱۰ شرکت بزرگ اروپایی در صنایع مختلف نشان می‌دهد:

در کشور ما نیز با آنکه سازمان‌ها از نظر توجه به موضوع معماری سازمانی فاصله نسبتاً زیادی با شرکت‌های معتبر بین‌المللی دارند، اما الزاماتی که در برخی از صنایع و بخش‌ها ابلاغ شده است، توجه به معماری سازمانی را در سال‌های اخیر به‌نحو قابل‌توجهی افزایش داده است. از جمله آن‌ها می‌توان به بخشنامه ابلاغ‌شده از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران با موضوع «حداقل الزامات ناظر بر ریسک فنـاوری اطلاعات مؤسسـات اعتبـاری» اشاره کرد که بانک­ها را مکلف به تدوین طرح معماری سازمانی نموده است. هم‌چنین سازمان امور اداری و استخدامی در بخشنامه‌ای که در اردیبهشت ۱۴۰۳ به همه سازمان‌های دولتی ابلاغ کرده، عنوان شغلی «طراح و راهبر خدمات و معماری سازمانی» را به‌عنوان یکی از مشاغل استاندارد حوزه فناوری اطلاعات تعیین نموده است.