استراتژیمشاهیر مدیریت
مایکل پورتر کیست؟ مروری بر زندگی‌نامه و نظریه‌های پورتر
مایکل پورتر (Michael Porter) اقتصاددان، محقق، نویسنده، مشاور، سخنران و مدرس است. وی در طول فعالیت خود در مدرسه بازرگانی هاروارد، مفاهیم نظریه اقتصادی و استراتژی را برای بسیاری از چالش برانگیزترین مشکلات پیش روی شرکت‌ها، اقتصاد و جوامع به وجود آورده است. از جمله رقابت در بازار و استراتژی شرکت، توسعه اقتصادی، رقابت سیاسی، محیط زیست و بهداشت مراقبت.
روش وی مبتنی بر درک اقتصاد و ساختار کلی سیستم‌های پیچیده است. تحقیقات وی به طور گسترده‌ای در دولت‌ها، شرکت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و محافل دانشگاهی در سراسر جهان شناخته شده است. تحقیقات وی جوایز بی‌شماری دریافت کرده و او امروزه در دانشگاه و اقتصاد بیشترین استناد را دارد. در حالی که مایکل پورتر در هسته اصلی یک دانشمند است، اما کار وی در بین چندین زمینه مورد استقبال چشمگیر نیز قرار گرفته است. از این رو در این مقاله سعی داریم تا با نظریات و آراء او بیشتر آشنا شویم.
زندگی‌نامه پورتر
پروفسور پورتر در آن آربور، میشیگان به دنیا آمد و در سراسر جهان زندگی و سفر کرده است. او یک بازیکن فوتبال و بیسبال در مقطع دبیرستان بود. در پرینستون، او گلف بین دانشگاهی بازی کرد و به تیم تمام آمریکایی گلف NCAA 1968 معرفی شد. او مدتهاست که به زیبایی‌شناسی و تجارت موسیقی و هنر علاقه‌مند است. در زمینه مشکلات استراتژی با سازمان‌های مختلف کار کرده است.
آموزه‌های ابتدایی
آموزش اولیه دکتر پورتر در مهندسی هوافضا در دانشگاه پرینستون بود. سپس وی مدرک M.B.A را از دانشکده بازرگانی هاروارد و بعد از آن، دکترای خود را در رشته اقتصاد کسب‌وکار از گروه اقتصاد هاروارد، کسب کرد. رویکرد تحقیقاتی وی – استفاده از تئوری اقتصادی و تفکر رقابت در مشکلات پیچیده سیستمیک – مبانی چند رشته‌ای را منعکس می‌کند. در سال ۲۰۰۰، مدرسه کسب‌وکار هاروارد و دانشگاه هاروارد به طور مشترک موسسه استراتژی و رقابت را تأسیس کردند تا خانه‌ای برای تحقیقات وی فراهم کنند.
تحقیق و پژوهش
کارهای اولیه مایکل پورتر در زمینه رقابت در صنعت و استراتژی شرکت‌ها بود. جایی که او در استفاده از تئوری اقتصادی برای توسعه و درک دقیق‌تری از رقابت صنعت و گزینه‌های شرکت‌ها برای رقابت پیشگام بود. مایکل پورتر علاوه بر پیشرفت در زمینه اقتصاد سازمانی صنعتی خود، حوزه استراتژی مدرن را نیز تعریف کرده است.
ایده‌های وی که در کتاب‌ها و مقالاتی از جمله استراتژی رقابتی (۱۹۸۰)، مزیت رقابتی (۱۹۸۵) و استراتژی چیست (۱۹۹۶) منتشر شده است، تقریبا در هر مدرسه کسب‌وکار در جهان و همچنین در رشته‌های اقتصادی و سایر رشته‌ها تدریس می‌شود. او امروز همچنان درمورد رقابت و استراتژی می‌نویسد.
کارهای اصلی دکتر پورتر در مورد ساختار صنعت، زنجیره ارزش و موقعیت استراتژیک، بسیاری از تحقیقات دیگر او را کامل کرده است.
گام دوم در تحقیقات
دکتر پورتر در مرحله بعد به توسعه اقتصادی و رقابت‌پذیری روی آورد، جایی که کار وی بر پایه اقتصاد خرد توسعه اقتصادی ملی و منطقه‌ای متمرکز بود. کتاب او به عنوان مزیت رقابتی ملل (۱۹۹۰) پایه اولیه این مجموعه کار بود. این مجموعه وسیع از کار شامل مقالات نظری و تجربی متعددی درباره مفهوم خوشه‌ها و تأثیر آنها بر عملکرد اقتصادی است. وی همچنین پروژه نقشه‌برداری خوشه را ایجاد کرد که پیشگام اندازه‌گیری دقیق جغرافیای اقتصادی بود و در ایالات متحده، اروپا و تعداد فزاینده‌ای از کشورها به استاندارد مهمی تبدیل شده است. نظریه‌های وی به طور گسترده توسط سیاست‌گذاران دولت و دستاندرکاران توسعه اقتصادی در سطح جهان، اعمال می‌شود.
از سال ۲۰۱۱، مایکل پورتر به عنوان رئیس پروژه چند ساله رقابت غیرحزبی ایالات متحده در مدرسه کسب‌وکار هاروارد، از مهارت خود در زمینه رقابت و استراتژی برای تجزیه‌و‌تحلیل عملکرد ناامیدکننده اقتصاد آمریکا استفاده کرده است. تلاش مبتنی بر واقعیت دکتر پورتر، علل ساختاری کاهش درازمدت رقابت در ایالات متحده و همچنین گام‌های مورد نیاز کسب‌وکار و دولت برای ترمیم رشد اقتصادی و رونق مشترک را شناسایی کرده است.
فرضیه پورتر چیست؟
در سیاست‌های زیست محیطی، دکتر پورتر “فرضیه پورتر” را در اوایل دهه ۱۹۹۰ پیشنهاد کرد، که نظریه جدیدی را مبنی بر عدم تطابق استانداردهای محیطی با سودآوری شرکت یا رقابت ملی بیان می‌کرد. فرضیه پورتر باعث ایجاد چند صد مقاله علمی در ادبیات اقتصاد محیطی شده است.
دکتر پورتر همچنین مجموعه‌ای از نقش شرکت‌های بزرگ در جامعه را توسعه داد. ایده‌های وی نحوه برخورد شرکت‌ها با خیرخواهی و مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها را تغییر داده است. مقاله سال ۲۰۱۱ وی با مارک کرامر مفهوم خلق ارزش مشترکی را ارائه داد که نشان می‌دهد چگونه سرمایه‌داری می‌تواند بهترین راه برای دستیابی به راه‌حل واقعی برای بسیاری از مشکلات اجتماعی باشد.
مایکل پورتر همچنین توسعه چارچوب مفهومی زیربنای شاخص پیشرفت اجتماعی، جامع‌ترین تلاش برای اندازه‌گیری پیشرفت اجتماعی را رهبری کرد. این شاخص برای اولین بار در سال ۲۰۱۴ منتشر شد و اکنون ۱۳۳ کشور را تحت پوشش قرار می‌دهد، پیشرفت اجتماعی هر کشور را به طور دقیق در ابعاد مختلف اندازه‌گیری می‌کند تا اندازه‌گیری سنتی که فقط بر عملکرد اقتصادی و سرانه تولید ناخالص داخلی متمرکز است را تکمیل کند.
فعالیت‌ها و افتخارات دیگر پورتر
مایکل پورتر به نسل‌های دانشجویی در دانشکده بازرگانی هاروارد و در کل دانشگاه و همچنین رهبران کسب‌وکار، از سراسر جهان آموزش داده است. او به عنوان مشاور در امور بازرگانی، دولت و بخش اجتماعی خدمت می‌کند.
مایکل پورتر چهار سازمان غیر انتفاعی را که از فعالیت علمی خود رشد می‌کنند تأسیس و راه‌اندازی کرده است:
- برنامه برای یک شهر داخلی رقابتی یا The Initiative for a Competitive Inner City: که به توسعه اقتصادی در جوامع شهری پریشان می‌پردازد.
- مرکز خیرخواهانه موثر یا the Center for Effective Philanthropy: که ابزارهای سختگیرانه‌ای برای اندازه‌گیری اثربخشی بنیاد ایجاد می‌کند.
- FSG: یک شرکت استراتژی غیرانتفاعی پیشرو است که در زمینه بهبود ارزش‌آفرینی اجتماعی تحقیق و مشاوره به شرکت‌ها، سازمان‌های غیردولتی و بنیادها ارائه می‌دهد.
- کنسرسیوم بین‌المللی برای سنجش پیامدهای بهداشتی (ICHOM): که مجموعه استاندارد جهانی نتیجه گزارش بیمار را با توجه به شرایط پزشکی توسعه داده و منتشر می‌کند و منجر به پذیرش و محک زدن آنها در سطح جهانی می‌شود.
مایکل پورتر نویسنده نوزده کتاب و بیش از ۱۳۰ مقاله است. وی برنده جوایز و افتخارات علمی بسیاری شده است. از جمله:
- جایزه آدام اسمیت انجمن ملی اقتصاددانان تجاری
- مدال جان کنت گالبرایت
- جایزه دیوید A
- جایزه ولز (در اقتصاد از هاروارد و بالاترین نشان آکادمی مدیریت برای کمک های علمی به مدیریت است)
وی همچنین هفت بار برنده بی‌سابقه جایزه مک کینزی بهترین مقاله سال بررسی بازرگانی هاروارد است. در سال ۲۰۱۶، به دلیل مشارکت‌های ماندگار و تحول آفرین در بورس تحصیلی بازاریابی و عملکرد بازاریابی، مدال Sheth را دریافت کرد.
پروفسور پورتر دریافت‌کننده بیست و سه دکترای افتخاری و چندین نشان ملی و ایالتی است. وی به دلیل مشارکت در توسعه اقتصادی، اولین جایزه یک عمر موفقیت را از وزارت بازرگانی ایالات متحده دریافت کرد و به عنوان عضو افتخاری انجمن سلطنتی ادینبورگ و سایر جوامع افتخاری انتخاب شده است. در سال ۲۰۰۰، وی توسط دانشگاه هاروارد به عنوان استاد دانشگاه منصوب شد، بالاترین افتخاری که می‌تواند به یک عضو هیئت علمی دانشگاه هاروارد اعطا شود.
نظریات و فعالیت‌های پورتر در یک نگاه
ایده‌های پروفسور پورتر در مورد استراتژی پایه و اساس دوره‌های استراتژی مدرن است. اشاره کردیم که کارهای او در مدرسه بازرگانی هاروارد و تقریبا در هر مدرسه رکسب‌وکار در جهان تدریس می‌شود.
دوره فعلی پروفسور پورتر در هاروارد یک دوره تحصیلات تکمیلی در سطح دانشگاه است. این دوره در بر دارنده مباحث مربوط به اقتصاد و رقابت است که همچنین با همکاری بیش از ۶۰ دانشگاه دیگر در سراسر جهان با استفاده از برنامه درسی، محتوای ویدئویی و پشتیبانی مربی در موسسه، تدریس می‌شود.
پروفسور پورتر برنامه مدرسه کسب‌وکار هاروارد را برای مدیران عامل تازه منصوب شده از شرکت‌های میلیارد دلاری ایجاد و ریاست کرد. کارگاه مدیر عامل جدید، هر سال دو بار برگزار می‌شود، بر چالش‌های پیش روی مدیران عامل جدید در تصدی رهبری، تعیین دستور کار آنها و پرداختن به مواردی مانند استراتژی، حاکمیت هیئت مدیره، ارتباطات و تعیین زمان و ارزش‌ها متمرکز است.
مقاله او با جی لورش و نیتین نوهریا، “هفت سورپرایز برای مدیران عامل جدید” (اکتبر ۲۰۰۴)، برخی از آموخته‌ها را از این مجموعه کار توصیف می‌کند. همچنین، پروفسور پورتر به طور گسترده در مورد استراتژی رقابتی، رقابت‌پذیری، مراقبت‌های بهداشتی و موضوعات مرتبط با رهبران کسب‌وکار و دولت در سراسر جهان صحبت می‌کند.
برنامه‌ریزی استراتژیک در نظرات پورتر
حوزه اصلی نظرات پروفسور پورتر، استراتژی رقابتی است. این مبحث همچنان مرکز اصلی تحقیقات وی است. کتاب وی، “استراتژی رقابتی: تکنیک‌هایی برای تجزیه و تحلیل صنایع و رقبا”، اولین کتاب چاپی وی در زمینه استراتژی بود. این کتاب در چاپ ۶۳ است و به ۱۹ زبان ترجمه شده است. دومین کتاب مهم استراتژی وی، “مزیت رقابتی: ایجاد و تداوم عملکرد برتر”، در سال ۱۹۸۵ منتشر شد و در سی و هشتمین چاپ خود است. کتاب دیگر او در مورد رقابت (۱۹۹۸) شامل یک سری مقالات در مورد استراتژی و رقابت است، از جمله مقاله برنده جایزه هاروارد کسب و کار خود “استراتژی چیست؟” (۱۹۹۶)
نتیجه سخن
در متن پیش رو به بررسی زندگی‌نامه و نظریات مایکل ای پورتر، پرداختیم. وی استاد دانشگاه اسقف ویلیام لارنس، مستقر در دانشکده بازرگانی هاروارد است. استادی دانشگاه بالاترین نشان حرفه‌ای است که می‌تواند به یکی از اعضای هیئت علمی دانشگاه هاروارد اعطا شود. گفتیم که در سال ۲۰۰۱، دانشکده بازرگانی هاروارد و دانشگاه هاروارد به طور مشترک موسسه استراتژی و رقابت را ایجاد کردند که به پیشرفت کار پروفسور پورتر اختصاص داده شده است. نظرات او در طول دوره زندگی‌اش تأثیرات فراوانی را در حوزه‌های مختلف داشته است.
