تحلیل کسب و کار
دیاگرام زمینه (Context Diagram) چیست و چگونه طراحی می‌شود؟
دیاگرام زمینه (Context Diagram)، به عنوان یکی از دیاگرام‌های جریان داده (Data Flow Diagram) در سطح ۰ شناخته می‌شود و بالاترین سطح در دیاگرام جریان داده است. این دیاگرام، ابزاری محبوب در بین تحلیل‌گران کسب و کار است که از آن برای درک جزئیات و مرزهای سیستم طراحی شده در یک پروژه، استفاده می‌کنند. در اصل این دیاگرام، جریان اطلاعات بین سیستم و اجزای خارجی را نشان می‌دهد.
دیاگرام زمینه، معمولا یک شکل دایره است که نشان دهنده مرز مفهومی است که گروهی از فرآیندها و فعالیت‌های بهم پیوسته یک پروژه را در بر می‌گیرد. به بیان دیگر، جزئیات تک به تک ساختار داخلی سیستم در یک دیاگرام زمینه، پوشانده شده است. زیرا کاملا نمای سطح بالایی از سیستم را در خود دارد. این فرآیند پنهان‌سازی اطلاعات نیز نامیده می‌شود.
چرا از دیاگرام زمینه استفاده می‌شود؟
دیاگرام‌های زمینه به شما کمک می‌کنند تا مکالمه با عوامل خارج از تیم خود را ساختار دهید و اطلاعات حاصل از رابط‌های مرتبط با محصول خود را ثبت کنید. دیاگرام زمینه، بخشی از سند مورد نیاز در یک پروژه را ایجاد می‌کند. برخلاف سایر دیاگرام‌های پروژه، این دیاگرام، برای استفاده مهندسان/تکنسین‌ها نیست بلکه ذینفعان پروژه از آن بهره‌مند خواهند شد. بنابراین، باید با زبانی ساده و قابل فهم برای درک آسان موارد، توسط ذینفعان در هنگام تجزیه و تحلیل آنها، بیان شود.
سه مزیت خاص وجود دارد که تیم شما می‌تواند با ایجاد دیاگرام‌های زمینه، به صورت مشترک درک کند:
درک مشترک ایجاد کنید
عمل ایجاد یک دیاگرام زمینه با تیم و ذینفعان اصلی شما می‌تواند درک مشترک از محیطی که برنامه شما و محصول حاصله وجود دارد را به طرز چشمگیری افزایش دهد. در طول بحث‌ها، شما می‌توانید افراد و سازمان‌هایی را که محصول شما با آنها تعامل دارد، شناسایی کنید. می‌توانید تعیین کنید که چه پروسه‌ها و نقش‌های شغلی در محدوده برنامه پروژه شما ایجاد شده یا در حال تغییر هستند.
این درک مشترک به طور چشمگیری به دو مزیت دیگر که در زیر ذکر شده کمک می‌کند.
محدوده را شناسایی و موافقت کنید.
یک روش خوب برای درک دامنه برنامه، شناسایی رابط‌هایی است که باید با آنها سر و کار داشته باشید. هنگامی که شما به طور مشترک با تیم خود و سهامداران اصلی یک دیاگرام زمینه ایجاد می‌کنید، می‌توانید بخش‌های مختلف سازمان خود، سازمان‌ها و سیستم‌های دیگری را که محصول شما برای کسب اطلاعات به آنها تکیه می‌کند ( یا اینکه آنها برای کسب اطلاعات به محصول شما متکی هستند)، شناسایی کنید.
هر یک از این تعاملات رابطی است که ممکن است به کار نیاز داشته باشد و به طور بالقوه یک ریسک را ایجاد می‌کند. هنگامی که در مورد این رابط‌ها به موقع صحبت می‌کنید، حتی به صورت کلی، می‌توانید تعیین کنید که آیا برای تمام داده‌های مورد نیاز محصول خود منبع دارید یا خیر و می‌توانید افرادی را که انتظار دارند از محصول شما داده‌هایی داشته باشند که شما برای تهیه آنها برنامه‌ریزی نکرده‌اید، تشخیص دهید.
همانطور که از طریق این رابط‌ها به شناسائی لازم می‌رسید، می‌توانید در مورد اینکه آیا همه آنها برای کار شما لازم هستند یا مواردی وجود دارد که برای شروع تولید ارزش محصول ضروری نیست، بحث کنید. این مسئله به شما کمک می‌کند، فرصت‌های تحویل تکراری و تدریجی محصول خود را شناسایی کنید. همچنین ممکن است در طول این بحث‌ها مشخص کنید که در کار شما برخی از رابط‌ها وجود دارند که می‌توانید به طور بالقوه ارائه دهید اما ترجیح می‌دهید این کار را انجام ندهید.
در همه این موارد، دیاگرام زمینه به شما کمک می‌کند تا رابط‌ها را شناسایی کنید و به شما وسیله‌ای می‌دهد تا به یاد بیاورید کدام رابط‌ها برای محصول شما مناسب هستند و برای برنامه شما در چه محدوده‌ای هستند.
ذینفعان را شناسایی کنید.
یک جنبه اصلی ایجاد یک دیاگرام زمینه شناسایی عوامل خارجی است که محصول شما با آنها ارتباط برقرار می‌کند. پس از تعیین اینکه کدام عوامل خارجی به کار شما مرتبط هستند، می‌توانید افرادی را که بیشترین شناخت را در مورد این عوامل خارجی دارند، شناسایی کنید. همچنین می‌توانند اطلاعاتی را در مورد داده‌هایی که این عوامل خارجی در اختیار محصول شما قرار می‌دهند، به دست آوردید.
چه موقع از دیاگرام زمینه استفاده کنید؟
دیاگرام زمینه که از اهمیت زیادی برای ذینفعان پروژه برخوردار است، تمام توجه تیم را به عوامل و رویدادهای خارجی جلب می‌کند که باید در طراحی مجموعه‌ای کامل از محدودیت‌ها و نیازمندی‌های سیستم، در نظر گرفته شود. کمک به رمزگشایی دامنه پروژه‌ای که در حال بررسی آن هستید، در ابتدای پروژه ضروری است.
به این دیگر، این دیاگرام، تمام اجزای خارجی را نشان می‌دهد که ممکن است با سیستم تعامل داشته باشند، بنابراین کل سیستم نرم‌افزار را به عنوان یک واحد نمایش می‌دهد. این نوع دیاگرام، سیستم را در وسط کار قرار داده و با قسمت‌های خارجی، موجودیت‌های مرتبط و محیط اطراف آن را احاطه می‌کند. جزئیات ساختار داخلی سیستم به صراحت کنار گذاشته می‌شود.
همچنین، از دیاگرام زمینه می‌توان برای کاهش بسیار زیاد ریسک‌هاس موجود در یک پروژه استفاده کرد. از آنجا که این دیاگرام، بیشتر برای شرکای تجاری در یک پروژه مفید هستند، آنها بسیار مشتاق هستند که سطوح بالای پروژه را که برای برنامه آنها هزینه خواهد داشت، تشخیص دهند. از این رو بررسی یک دیاگرام زمینه برای تعیین صحیح بودجه پروژه، مفید است.
مزایای دیاگرام زمینه چیست؟
در صورتی که از دیاگرام‌های زمینه در پروژه‌های خود استفاده نکرده‌اید، پس از دانستن مزایای آن از لیست زیر، آن را به بخشی از روند پروژه خود تبدیل خواهید کرد.
- دیاگرام‌های زمینه، ابزاری عالی برای تسهیل طوفان فکری در بین کسانی است که پروژه را طراحی کرده و آن را تجزیه و تحلیل می‌کنند.
- یک دیاگرام زمینه برای یادآوری حذفیات و اشتباهات در یک طرح تجاری یا نیازمندی‌های پروژه مناسب است. از این رو می‌توانید اصلاحات لازم را قبل از اجرای پروژه انجام داده و ریسک‌های پروژه را کاهش دهید.
- همچنین طرح‌ریزی،به سادگی و مستقیم، از محدوده پروژه ساخته می‌شود. این امر به سبب مکاشفه و تأیید رویدادهای پیشرفته‌ای است که فرآیندهای کل پروژه مانند اجزای خارجی، ورودی‌ها و خروجی‌های پروژه و نیازهای اولیه فرایند را آغاز می‌کند.
- انجام اصلاحات در دیاگرام زمینه آسان است و در صورت لزوم می‌توان آن را به چندین سطح گسترش داد تا اطلاعات بیشتری را که اخیرا ارائه شده است، نمایش دهد.
- در ترسیم دیاگرام زمینه، محدودیتی برای اشکال و نمادها وجود ندارد. برای کمک به نمایش سریع تصویر بزرگ‌تر از پروژه خود می‌توانید از مستطیل، بیضی، شکل‌های چوبی یا تصاویر استفاده کنید.
- با نشان دادن گروه‌ها و سیستم‌های زیر مجموعه، کاربران برنامه، دیاگرام‌های زمینه به شما کمک می‌کند تا مشخص کنید کدام گروه‌های کاربری، گروه توسعه دهنده‌ی مشتریان خود هستند. این مهم تصمیمات لازم را برای اسپانسرهای پروژه آسان می‌کند تا بدانند در کدام پروژه سرمایه‌گذاری کنند.
- برای درک دیاگرام زمینه نیازی به مهارت یا دانش فنی نیست.
