تحلیل علل ریشه‌ای (Root Cause Analysis) چیست؟

تحلیل علل ریشه‌ای چیست؟

تحلیل علل ریشه‌ای (Root cause analysis-RCA) روشی برای شناسایی منبع اصلی مشکل به جای رفع کردن تنها علائم و پیامدهای مشکل است. اگر مشکلی را حل کرده‌اید اما مشکل بارها و بارها باز به همان مشکل نمایان می‌شود، به این علت است که ریشه اصلی آنرا حل نکرده‌اید. معمولا RCA یکی از مراحل حل مشکل یا پروسه تصمیم گیری است.

این تحلیل و ابزارهای پرکاربردش در تحلیل کسب و کار بر اساس BABOK نیز بسیار کاربرد دارد. برای آشنایی بیشتر با این مفهوم پیشنهاد می‌شود مقاله تعریف تحلیل کسب و کار بر اساس BABOK را مطالعه کنید.

روش‌های مختلفی برای شناسایی علل مشکل وجود دارد و ما قصد داریم در این مقاله به ۵ روش اصلی آن بپردازیم.

۱- ۵ چرا (The 5 Whys)

Sakichi Toyoda، پدر انقلاب صنعتی ژاپن و بنیان گذار  شرکت تویوتا روش ۵ چرا را اختراع کرده است. این روش که در دهه ۱۹۷۰ توسط تویوتا رواج پیدا کرده است ، اکنون در سراسر جهان برای تجزیه و تحلیل علت‌های ریشه‌ای استفاده می‌شود.

۵ چرا، روشی است که با استفاده از یک سری سؤال ، به لایه‌های پی در پی یک مشکل می‌پردازد. ایده اصلی این است که هر بار که می‌پرسید چرا ، پاسخ پایه چرای بعدی می‌شود. این یک ابزار ساده کاربردی برای مشکلاتی است که نیازی به آمار پیشرفته ندارد ، بنابراین لزوماً از آن برای مشکلات پیچیده استفاده نکنید.

در واقع شما می‌توانید هنگام مواجه شدن با مشکلی با ۵ بار سوال پرسیدن مشکل با چرا، به علت اصلی رخداد مشکل برسید. این روش به خصوص برای مشکلاتی که متغیرهای مختلفی در آن درگیر هستند می‌تواند بسیار مفید باشد. زمانی که  مشکلات پیچیده تر می‌شوند و نیاز به تحلیل فاکتورهای مختلفی دارند، این روش برای شناسایی علت مشکلات کافی نیست.

۲- نمودار پارتو (Pareto)

نمودار پارتو یک نمودار هیستوگرام یا نمودار میله‌ای است که با یک خط همراه است و فرکانس یا هزینه مشکلات مختلف را برای نشان دادن اهمیت نسبی آنها گروه‌بندی می‌کند. میله‌ها فرکانس را به ترتیب نزولی نشان می‌دهند ، در حالی که خط درصد یا مقدار کل تجمعی را از چپ به راست نشان می‌دهد.

نمودارهای پارتو یکی از هفت ابزار اصلی کیفیت است که توسط جوزف جوران پیشگام کیفیت توصیف شده است. نمودارهای پارتو مبتنی بر قانون پارتو است ، همچنین به آن قانون ۸۰/۲۰ نیز گفته می‌شود ، که می‌گوید ۲۰٪ از ورودی‌ها ۸۰٪ از نتایج را هدایت می‌کنند.

۳- نمودار استخوان ماهی (Fishbone)

نمودار Fishbone که به نمودار علت و معلول و نمودار Ishikawa نیز مشهور است، یک ابزار ترسیمی برای به تصویر کشیدن علت‌های اصلی یک مشکل است.

با توجه به فرم سلسه مراتبی این نمودار، این امکان را به شما می‌دهد تا علت‌های زیادی را که به عنوان ریشه مشکل در نظر گرفته می‌شوند را در کنار معلول‌های آنها گروه‌بندی کنید و به تصویر بکشید.

در این ساختار تحلیل علت و معلولی برای شناسایی علل اصلی مشکل،طبق ساختار نمودار ایشیکاوا قدم‌های زیر را دنبال کنید:

• مشکلی را که می‌خواهید آنالیز کنید انتخاب کنید.
• اطلاعات مربوط به مشکل را در نظر بگیرید.
• با طوفان فکری در مورد مشکل (brainstorm) همراه با یک تیم ، علل احتمالی ، اصلی و فرعی را فهرست کنید.
• علل مربوط به مشکل را شناسایی کرده و آنها را مطابق موارد ۶M (در ادامه توضیح داده شده) گروه‌بندی کنید.
• ارائه راه حل‌هایی برای علل مطرح شده، همیشه شخصی را مسئول اجرای راه حل‌ها داشته باشید.
• 

یکی دیگر از جزئیات مهم در حل مسئله علل ریشه‌ای با استفاده از نمودار Ishikawa ، استفاده از آن به عنوان روشی برای شناسایی ۶ دسته از مشکلات تعریف شده توسط Ishikawa ، معروف به ۶M است:

روش (Method): کارهایی که انجام می‌شود چگونه بر مشکل تأثیر می گذارد؟

دستگاه (Machine): تجهیزات مورد استفاده در فرایند چگونه بر مشکل تأثیر می‌گذارد؟

اندازه‌گیری (Measure): معیارهای استفاده شده برای اندازه گیری توسعه فعالیت چگونه بر مسئله تأثیر می‌گذارند؟

محیط زیست (Environment): چگونه محیطی که فعالیت در آن انجام می‌شود ، بر مسئله تأثیر می‌گذارد؟

جنس (Material): کیفیت و نوع مواد استفاده شده چگونه بر مشکل تأثیر می‌گذارد؟

کار (Labor): افراد درگیر در فعالیت چگونه بر مسئله تأثیر می‌گذارند؟

با استفاده از روش تحقیق استخوان ماهی در تلاش برای فرآیندهای کیفیت ، شما باید مفاهیم خود را بر اساس ویژگی‌های کسب و کار خود تعریف کنید.

۴- نموادر پراکندگی (Scatter Plot Diagram)

نقشه پراکندگی یا نمودار پراکندگی از جفت‌های نقاط داده برای کمک به کشف روابط بین متغیرها استفاده می‌کند. نقشه پراکندگی یک روش کمی برای تعیین اینکه آیا دو متغیر با یکدیگر ارتباط دارند است ، مانند آزمایش علل احتمالی مشخص شده در نمودار استخوان ماهی.

ساخت نمودار پراکندگی بسیار ساده است. متغیر مستقل (یا علت احتمالی) بر روی محور x و متغیر وابسته (اثر) در محور y ترسیم می‌شود. اگر این الگوی یک خط یا منحنی مشخص را نشان دهد ، می‌دانید که متغیرها با یکدیگر همبستگی دارند و می‌توانید با استفاده از رگرسیون یا تحلیل همسبتگی آنها را پردازش کنید.

۵- تحلیل عدم موفقیت و تاثیرات (Failure Mode and Effects Analysis)

عدم موفقیت و تحلیل اثرات (FMEA)  روشی است که در طراحی محصول یا فرایند برای کشف نقص یا خرابی احتمالی مورد استفاده قرار می‌گیرد. نمودار FMEA خلاصه می شود به موارد زیر:

• شکست‌ها ، عواقب و علل احتمالی
• کنترل‌های کنونی برای جلوگیری از هر نوع خرابی
• شدت، وقوع و رتبه بندی‌های تشخیص که به شما امکان می‌دهد برای تعیین اقدامات بیشتر ، یک شماره اولویت خطر را محاسبه کنید.

هنگامی که این ابزار برای تجزیه و تحلیل فرآیند استفاده می‌شود ، به این روش حالت شکست فرآیند و تحلیل اثرات گفته می شود. بسیاری از تولید کنندگان از یافته‌های آن برای آگاهی از سوالات برای ممیزی فرآیند ، با استفاده از این ابزار حل مسئله برای کاهش ریسک در منبع استفاده می‌کنند.

در نهایت مهم نیست که از چه ابزاری استفاده می‌کنید ، تجزیه و تحلیل علت اصلی فقط آغاز فرایند حل مسئله است. هنگامی که علت آن را می‌دانید ، مرحله بعدی اجرای یک راه حل و انجام بررسی‌های منظم برای اطمینان از دستیابی به سود و دستیابی به پیشرفت مداوم و پایدار است.

تحلیل علل ریشه‌ای در مفاهیم و ادبیات تصمیم گیری نیز بسیار دیده می‌شود و یکی از ابزارهای مهم تصمیم‌گیری نیز شناخته می‌شود.