تجزیه‌ و تحلیل زنجیره تامین چیست و چگونه انجام می‌شود؟

تجزیه‌ و تحلیل‌های زنجیره تامین (Supply Chain Analytics) به فرایندهایی گفته می‌شود که سازمان‌ها برای به‌دست‌آوردن بینش و استخراج ارزش، از مقادیر زیادی از داده‌های مرتبط با مراحل تهیه، پردازش و توزیع کالا استفاده می‌کنند. تحلیل زنجیره تامین یکی از عناصر اساسی مدیریت زنجیره تامین یا Supply Chain Management (SCM) است. در متن پیش رو به بررسی این مسئله، انواع و چکونگی استفاده از آن خواهیم پرداخت.

تاریخچه کوتاه تجزیه‌ و تحلیل زنجیره تامین

ریشه تحلیلی زنجیره تامین، در کار فردریک تیلور (Frederick Taylor) دیده شده است که کتاب او در سال ۱۹۱۱ با عنوان “اصول مدیریت علمی” شرایط را برای زمینه‌های مدرن مهندسی صنایع و مدیریت زنجیره تأمین، فراهم کرد. همچنین هنری فورد، فنون تیلور را در ایجاد خط مونتاژ مدرن و یک زنجیره تامین که از ابزارهای کارآمد تولید پشتیبانی می‌‎کند، در پیش گرفت.

ظهور رایانه‌ها نیز باعث پردازش داده‌های انجام شده توسط محقق IBM، هانس پیتر لون شد. بخشی از اعتبار او برای ایجاد اصطلاح هوش تجاری (Business Intelligence) در مقاله ۱۹۵۸ خود، “یک سیستم هوش تجاری” است. کارهای وی به ایجاد بنیادی برای انواع مختلف تجزیه‌ و‌ تحلیل داده‌های مورداستفاده در تجزیه‌ و تحلیل‌های زنجیره تامین، کمک کرد.

رشته تجزیه‌ و تحلیل زنجیره تامین، بیش از ۱۰۰ سال مورد استفاده بوده است، اما مدل‌های ریاضی، زیرساخت داده‌ها و برنامه‌های اساسی این تجزیه‌ و تحلیل به طور قابل‌توجهی، در سال‌های اخیر پیشرفت کرده‌اند. مدل‌های ریاضی با تکنیک‌های آماری بهتر، مدل‌سازی پیش‌بینی و یادگیری ماشین بهبود یافته‌اند. زیرساخت داده با زیرساخت‌های ابری، پردازش رویدادهای پیچیده (CEP) و اینترنت اشیاء (Internet of Things) تغییر کرده است. برنامه‌ها همچنین، برای ارائه بینش در مورد سیلوهای کاربردی سنتی مانند ERP، مدیریت انبار، تدارکات و مدیریت دارایی‌های سازمانی رشد کرده‌اند.

نرم‌افزار تحلیلی زنجیره تامین

نرم‌افزار تحلیلی زنجیره تامین، به‌طورکلی به دو شکل در دسترس است:

• به‌صورت جاسازی شده در نرم‌افزار زنجیره تامین
• جاسازی شده در یک ابزار تجزیه‌ و تحلیل هوشمند و اختصاصی کسب‌و‌کار (که دسترسی به داده‌های زنجیره تامین را دارد).

اکثر فروشندگان ERP، همانند فروشندگان نرم‌افزار تخصصی SCM، ویژگی‌های تحلیلی زنجیره تامین را ارائه می‌دهند. برخی مشاوره‌های فناوری اطلاعات مدل‌های نرم‌افزاری را توسعه می‌دهند که می‌تواند به‌صورت سفارشی درآید و در فرایندهای تجاری شرکت ادغام شود.

برخی از فروشندگان ERP و SCM استفاده از CEP را در سیستم‌عامل‌های خود برای تجزیه‌ و تحلیل زنجیره تامین در زمان حال آغاز کرده‌اند. اکثر فروشندگان ERP و SCM یکپارچه‌سازی یک‌به‌یک دارند، اما هیچ استانداردی در کار آنها وجود ندارد. بااین‌حال، مدل مرجع عملیات زنجیره تامین (SCOR) معیارهای استانداردی را برای مقایسه عملکرد زنجیره تامین با معیارهای صنعت ارائه می‌دهد.

در حالت ایده‌آل، نرم‌افزار تجزیه‌ و تحلیل زنجیره تامین در کل زنجیره اعمال می‌شود، اما در عمل اغلب بر زیرمجموعه‌های اصلی عملیاتی مانند برنامه‌ریزی تقاضا، تولید، مدیریت موجودی یا مدیریت حمل‌ونقل متمرکز است. به‌عنوان‌مثال، تجزیه‌ و تحلیل مالی زنجیره تامین می‌تواند به شناسایی افزایش هزینه‌های سرمایه یا فرصت‌های افزایش سرمایه در گردش کار، کمک کند. تجزیه‌ و تحلیل خرید از طریق پرداخت می‌تواند به شناسایی بهترین تأمین‌کنندگان کمک کند و هشدارهای اولیه در مورد هزینه‌های اضافی بودجه را در برخی از گروه‌های خاص ارائه دهد. نرم‌افزار تحلیلی حمل‌ونقل می‌تواند تأثیر آب‌وهوا بر محموله‌ها را پیش‌بینی کند.

چرا از نرم‌افزار تحلیلی زنجیره تامین استفاده می‌کنیم؟

یک هدف مهم از انتخاب نرم‌افزار تحلیلی زنجیره تامین، بهبود پیش‌بینی و کارایی و پاسخگویی بیشتر به نیازهای مشتری است. به‌عنوان‌مثال، تجزیه‌ و تحلیل پیش‌گویانه (Predictive Analytics) در داده‌های ترمینال در نقطه فروش که در مخزن سیگنال تقاضا ذخیره می‌شود، می‌تواند به یک کسب‌وکار کمک کند تا تقاضای مصرف‌کننده را پیش‌بینی نماید که به نوبه خود می‌تواند منجر به تنظیم صرفه‌جویی در موجودی کالا و تحویل سریع‌تر شود.

دستیابی به تجزیه‌ و تحلیل‌های زنجیره تامین با روندی سر به سر (end-to-end) نیازمند گردآوری اطلاعات در زمینه تهیه مواد اولیه است و از طریق تولید، توزیع و خدمات پس از فروش گسترش می‌یابد. این مسئله بستگی به ادغام مؤثر بین بسیاری از سیستم‌عامل‌های اجرای SCM و زنجیره تامین دارد که زنجیره تامین یک شرکت معمولی را تشکیل می‌دهند. هدف از چنین ادغامی قابلیت مشاهده زنجیره تامین است. به بیان دیگر: توانایی مشاهده داده‌ها در مورد کالاها در هر مرحله از زنجیره تامین.

تحلیل‌های زنجیره تامین چگونه کار می‌کنند؟

تجزیه‌ و تحلیل زنجیره تامین، داده‌های مختلف برنامه‌ها، زیرساخت‌ها، منابع شخص ثالث و فناوری‌های نوظهور مانند اینترنت اشیا را برای بهبود تصمیم‌گیری در فرایندهای استراتژیک، تاکتیکی و عملیاتی که مدیریت زنجیره تامین را تشکیل می‌دهند، جمع می‌کند. تجزیه‌ و تحلیل‌های زنجیره تامین با بهبود قابلیت مشاهده در زمان حال در این فرایندها و تأثیر آنها بر مشتریان و خط اصلی، به هماهنگی برنامه‌ریزی و اجرای زنجیره تامین کمک می‌کند. افزایش دید همچنین می‌تواند انعطاف‌پذیری را در شبکه زنجیره تامین با کمک به تصمیم‌گیرندگان در ارزیابی بهتر مبادلات بین هزینه و خدمات مشتری، افزایش دهد.

روند ایجاد تجزیه‌ و تحلیل‌های زنجیره تامین به طور معمول با دانشمندان داده (Data Scientists) آغاز می‌شود که جنبه خاصی از کسب‌وکار را درک می‌کنند. مانند عواملی که مربوط به گردش پول، موجودی کالا، ضایعات و سطح خدمات است. این متخصصان به دنبال همبستگی بالقوه بین عناصر مختلف داده برای ایجاد یک مدل پیش‌بینی‌کننده هستند که خروجی زنجیره تامین را بهینه می‌کند. آنها تغییرات را آزمایش می‌کنند تا زمانی که یک مدل قوی داشته باشند.

مدل‌های تحلیلی زنجیره تامین که به آستانه خاصی از موفقیت می‌رسند، توسط مهندسان داده و با نگاهی به مقیاس‌پذیری و عملکرد در تولید، به دست می‌آیند. دانشمندان داده، مهندسان داده و کاربران تجاری با هم همکاری می‌کنند تا روش ارائه و عملیاتی‌سازی این تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها را اصلاح کنند. مدل‌های زنجیره تامین با همبستگی عملکرد مدل‌های تجزیه‌ و تحلیل داده‌ها، در تولید با ارزش تجاری که ارائه می‌دهند، به‌مرور بهبود می‌یابند.

ویژگی‌های تجزیه‌ و تحلیل زنجیره تامین

نرم‌افزار تحلیلی زنجیره تامین معمولا شامل بسیاری از ویژگی‌های زیر است:

1. تجسم داده‌ها. توانایی جدا کردن داده‌ها از زوایای مختلف برای بهبود بینش و درک.
2. پردازش جریان و دریافت بینش از چندین جریان داده‌ای که توسط IoT، برنامه‌ها، گزارش‌های هواشناسی و داده‌های شخص ثالث ایجاد می‌شود.
3. ادغام شبکه‌های اجتماعی. استفاده از داده‌های احساسات از فیدبک‌های اجتماعی برای بهبود برنامه‌ریزی تقاضا.
4. پردازش زبان طبیعی. استخراج و سازماندهی داده‌های غیر ساختاری مدفون در اسناد و منابع خبری.
5. اطلاعات مکانی. دریافت بینش از داده‌های مکان برای درک و بهینه‌سازی توزیع.
6. دوقلوی دیجیتالی زنجیره تامین. سازماندهی داده‌ها در یک مدل جامع از زنجیره تامین که بین انواع مختلف کاربران برای بهبود تجزیه‌ و تحلیل پیش‌بینی و تجویز مشترک است.
7. نمودارهای پایگاه‌داده سازماندهی اطلاعات به عناصر مرتبط که یافتن ارتباطات، شناسایی الگوها و بهبود قابلیت ردیابی محصولات، تأمین‌کنندگان و امکانات را آسان می‌کند.

انواع تحلیل‌های زنجیره تامین

عدسی مشترکی که برای ترسیم انواع اصلی تجزیه‌ و تحلیل‌های زنجیره تامین استفاده می‌شود، بر اساس مدل چهار گارتنر، مورداستفاده است: تجزیه‌ و تحلیل توصیفی، تجزیه‌ و تحلیل تشخیصی، تجزیه‌ و تحلیل پیشگویانه و تجزیه‌ و تحلیل تجویزی.

نتیجه سخن

همان‌طور که در ابتدای متن اشاره شد، تجزیه‌ و‌ تحلیل‌های زنجیره تامین، به فرایندهایی گفته می‌شود که سازمان‌ها برای به‌دست‌آوردن بینش و استخراج تامین از مقادیر زیادی از داده‌های مرتبط با مراحل تهیه، پردازش و توزیع کالا استفاده می‌کنند. تحلیل زنجیره تامین یکی از عناصر اساسی مدیریت زنجیره تأمین (SCM) است. با تحلیل داده‌های مشتری، تجزیه‌ و‌ تحلیل زنجیره تامین می‌تواند به یک کسب‌وکار کمک کند تا تقاضای آینده مشتریان را بهتر پیش‌بینی کند. این مسئله به یک سازمان کمک می‌کند تا تصمیم بگیرد که چه کالاهایی می‌توانند به حداکثر تولید برسند و سود بیشتری داشته باشند یا اینکه بدانند مشتری پس از سفارش اولیه، چه نیازهایی خواهد داشت.