فناوری
اثر شبکه‌ای چیست و چه تأثیری بر اقتصاد دارد؟
اثر شبکه‌ای (Network Effect) پدیده‌ای است که به موجب آن، تعداد افزایش‌یافته‌ای از افراد یا شرکت کنندگان ارزش یک کالا یا خدمات را بهبود می‌بخشند. اینترنت نمونه‌ای از اثر شبکه‌ای است. در ابتدا، کاربران کمی در اینترنت وجود داشتند، زیرا به غیر از افراد داخل ارتش و برخی از دانشمندان محقق، ارزش چندانی برای عامه مردم نداشت.
با این حال، با دسترسی بیشتر کاربران به اینترنت، محتوا، اطلاعات و خدمات بیشتری تولید شد. توسعه و بهبود وب سایت‌ها منجر به جذب کاربران بیشتری برای ارتباط و معامله با یکدیگر گردید. همانطور که اینترنت افزایش ترافیک را تجربه کرد، ارزش بیشتری را ارائه داد که منجر به اثر شبکه‌ای شد.
اثر شبکه‌ای چیست؟
اثر شبکه‌ای پدیده‌ای است که در آن کاربران فعلی یک محصول یا خدمات زمانی که محصول یا خدمات توسط کاربران دیگر پذیرفته می‌شود، به نحوی از آن بهره‌مند می‌گردند. این اثر زمانی توسط بسیاری از کاربران ایجاد می‌شود که به استفاده آن‌ها از محصول، ارزش افزوده شود. بزرگ‌ترین و شناخته‌شده‌ترین مثال از یک اثر شبکه‌ای، اینترنت است. همانطور که می‌دانیم اینترنت شبکه‌ای از شبکه‌هاست که در آن افراد به یکدیگر متصل می‌شوند.
تاریخچه اثر شبکه‌ای
اثر شبکه‌ای در اوایل قرن بیستم با ظهور تلفن آغاز شد. تئودور ویل، اولین رئیس شرکت Bell Telephone پس از ثبت اختراع، از اثر شبکه‌ای برای استدلال اینکه چرا Bell Telephone باید انحصار شبکه‌های تلفن را داشته باشد، استفاده کرد. بعدها رابرت متکالف، خالق اترنت، با معرفی قانون متکالف (Metcalfe’s Law) که بیان می‌کند که ارزش شبکه مخابراتی متناسب با مجذور تعداد کاربران متصل به سیستم است، به محبوبیت این ایده کمک کرد.
امروزه، اثر شبکه‌ای دارای کاربردهای روزمره در دنیای واقعی مانند ارزش شرکت‌های رسانه‌های اجتماعی مانند فیس بوک، توییتر و لینکدین است. به طور معمول، هرچه تعداد افراد دارای حساب کاربری در این سایت‌های رسانه‌های اجتماعی بیشتر باشد، محصول برای کاربران و شرکت برای ذینفعان ارزشمندتر خواهد بود.
بسیاری از کارهای اولیه انجام شده در مورد اثر شبکه‌ای بر اساس قانون متکالف بود. نظریه مدرن اثر شبکه‌ای بر اساس تحقیقات جوزف فارل، مایکل ال، کارل شاپیرو و گارث سالونر در دهه ۱۹۹۰ ایجاد شد. این محققان این مفهوم را با استفاده از تلفن به عنوان مثال، ابداع کردند.
درک اثر شبکه‌ای
اثر شبکه‌ای با اضافه شدن هر کاربر جدید به شبکه قدیمی اتفاق می‌افتد، بنابراین، ارزش برای همه کاربران فعلی افزایش می‌یابد. در تصویر زیر مشاهده می کنیم که شبکه با تعداد کمی از کاربران شروع به کار نموده، پس از آن رشد می‌کند و کاربران بیشتری را در زنجیره به هم متصل می‌سازد و به مرحله‌ای از جرم بحرانی می رسد. سپس سرعت این اثر شبکه‌ای به طور تصاعدی با ایجاد مشترک افزایش می یابد، جایی که کاربران به طور خودکار برای ارزش اضافی که دریافت می‌کنند مشترک می‌شوند.
اثر شبکه‌ای چگونه کار می‌کند
اثر شبکه‌ای می‌تواند منجر به تجربه بهتری با مشارکت افراد بیشتر شود، اما همچنین می‌تواند مشارکت‌کنندگان جدید را تشویق کند زیرا به دنبال سود بردن از شبکه هستند.
اثر شبکه‌ای را می‌توان در سراسر رسانه‌های اجتماعی یافت. به عنوان مثال، هرچه کاربران بیشتر مطالبی مانند پیوندها و رسانه‌ها را در توییتر ارسال کنند، پلتفرم برای عموم مفیدتر می‌شود. اثر شبکه‌ای نرخ رشد تصاعدی را برای پلتفرم‌های شبکه‌ای مانند فیس بوک، یوتیوب و اینستاگرام ایجاد کرده است.
اثرات شبکه‌ای متعددی از پیوستن افراد به پلتفرم‌های رسانه‌های اجتماعی رخ داده است. با پیوستن و مشارکت بیشتر کاربران، شرکت‌هایی که به دنبال تبلیغ محصولات و خدمات خود هستند، عجله می‌کنند تا به این سایت‌ها بپیوندند تا از این روند استفاده کنند. افزایش تعداد تبلیغ کنندگان منجر به درآمد بیشتر برای وب سایت‌های رسانه‌های اجتماعی می‌شود. در نتیجه، سایت‌ها تکامل می‌یابند و می‌توانند خدمات بیشتری را به مصرف‌کننده ارائه دهند.
انواع اثرات شبکه‌ای
- اثر شبکه‌ای مستقیم (Direct Network Effect) یا یک طرفه زمانی ایجاد می‌شود که کاربران مستقیماً از اضافه شدن کاربران جدید بهره‌مند شوند. اثر شبکه‌ای مستقیم با کاربران محصول اصلی نسبت مستقیم دارد. به عنوان مثال، کاربران موجود در اینترنت از اضافه شدن کاربران آنلاین جدید بهره‌مند خواهند شد.
- از سوی دیگر، اثر شبکه‌ای غیرمستقیم (Indirect Network Effect) یا شبکه متقاطع زمانی به وجود می‌آید که کاربران محصول اصلی افزایش می‌یابند نه به دلیل سود مستقیم، بلکه به دلیل تأثیر برخی از محصولات مکمل که باعث استفاده از محصولات اضافی می‌شود. به عنوان مثال، کاربران موجود در اینترنت از اضافه شدن کاربران جدیدی که توسط لپ‌تاپ‌های ارزان قیمت موجود در بازار ایجاد می‌شوند، سود خواهند برد.
- اثر شبکه‌ای دوجانبه (Bilateral Network Effect) زمانی به وجود می‌آید که تعداد کاربران یک محصول مکمل افزایش می‌یابد و کاربران آن محصول از آن سود می‌برند. به عنوان مثال، تعداد کاربران در اینترنت به دلیل افزایش کاربران گوشی‌های هوشمند افزایش می‌یابد. ارتباط مکمل هر دو محصول باعث افزایش تعداد کاربران اینترنت می‌شود.
جمع‌بندی
از آنجایی که اینترنت (یکی از برجسته‌ترین نمونه‌های اثر شبکه‌ای) به بخش بزرگ‌تری از زندگی ما تبدیل می‌شود، برای تولیدکنندگان و مصرف‌کنندگان خدمات اهمیت فزاینده‌ای پیدا می‌کند که درک درستی از اثر شبکه‌ای و مزایای آن داشته باشند.
