استراتژی
آموزش و راهنمای کامل مدل الماس پورتر (Porter’s Diamond Model)
مدل الماس مایکل پورتر برای اولین بار در سال ۱۹۹۰ در کتاب او، “مزیت رقابتی ملت‌ها” (Competitive Advantage of Nations) منتشر شد. این مدل یک مدل استراتژیک اقتصادی است. در این مقاله سعی شده است توضیح داده شود که چرا یک کشور در یک صنعت خاص از یک کشور دیگر رقابتی‌تر است.
این مدل اغلب توسط کسب و کارها برای تحلیل فضای رقابتی خارجی مورد استفاده قرار می‌گیرد. سپس این اطلاعات می‌تواند قدرت نسبی یک کسب و کار در برابر کسب و کار دیگر را توضیح دهد. همچنین توضیح می‌دهد که چرا برخی از صنایع در حوزه خاصی از مزایای بیشتری برخوردار هستند.
در این مدل، پورتر تلاش می‌کند تا به سوالات زیر پاسخ دهد:
- چرا یک ملت در یک صنعت خاص رقابتی‌ترین است؟ در مدل، پورتر از این امر با عنوان تبدیل شدن به پایگاه خانه یاد می‌کند. مثلا:
- آلمان پایگاه اصلی تولید خودرو است.
- کره جنوبی پایگاه لوازم الکترونیکی مصرفی است.
- چرا شرکت‌های یک کشور یا منطقه قادر به حفظ مزیت رقابتی در یک صنعت خاص هستند؟
در مدل الماس، پاسخ این سوالات تعیین‌کننده مزیت رقابتی است.
مدل الماس
طبق این مدل، چهار عامل تعیین‌کننده مزیت رقابتی ملی هستند. پورتر این چهار عامل تعیین‌کننده را به عنوان یک الماس نشان می‌دهد.
شما می‌توانید چهار عامل تعیین‌کننده را میدان بازی صنایع یک کشور خاص بدانید. چهار عامل تعیین‌کننده عبارتند از:
- شرایط عاملی
- شرایط تقاضا
- صنایع مرتبط و پشتیبانی‌کننده
- استراتژی، ساختار و رقابت محکم
این‌ها عوامل اصلی تعیین‌کننده در مدل هستند، اما تنها موارد تعیین‌کننده نیستند. این مدل همچنین نشان می‌دهد که دو عامل تعیین‌کننده اضافی وجود دارد که می‌تواند بر روی هر یک از این عوامل تأثیرگذار باشد.
این عوامل عبارتند از:
- سیاست دولت
- شرایط شانس
بیایید هر یک از چهار عامل تعیین‌کننده را بررسی کنیم.
۱- شرایط عاملی
شرایط عاملی به انواع مختلف منابع اشاره دارد که ممکن است در یک کشور وجود داشته یا نداشته باشد. منابع شامل مواردی مانند منابع انسانی، منابع سرمایه‌ای، منابع طبیعی، زیرساخت‌ها و منابع دانش هستند.
برای درک نقش شرایط عاملی باید بین شرایط عاملی اساسی و پیشرفته تفاوت قائل شویم. عوامل اساسی شامل منابع طبیعی و نیروی کار غیر ماهر است. از جمله عوامل پیشرفته می‌توان به نیروی کار ماهر، دانش تخصصی و سرمایه اشاره کرد.
پورتر استدلال می‌کند که عوامل اساسی مزیت رقابتی ایجاد نمی‌کنند، زیرا هر شرکتی می‌تواند آن‌ها را بدست آورد. فقط شرایط عاملی پیشرفته می‌توانند مزیت رقابتی ایجاد کنند.
به عنوان نمونه‌ای از یک عامل پیشرفته، دانشگاه MIT فارغ‌التحصیلانی با مهارت‌های محاسباتی بسیار بالا تولید می‌کند. این اتفاق به نوبه خود، مزیت رقابتی نرم‌افزار را برای ایالات متحده ایجاد می‌کند. یکی دیگر از فاکتورهای پیشرفته ایالات متحده، داشتن یک سرمایه بزرگ مخاطره‌آمیز به دنبال سرمایه‌گذاری در استارت‌آپ‌های فناوری است. این کار مزیت رقابتی بیشتری در این صنعت ایجاد می‌کند.
۲- شرایط تقاضا
عامل اصلی شرایط تقاضا، تقاضای بازار محلی است. برای داشتن یک مزیت رقابتی برای یک صنعت باید تقاضای زیادی در بازار داخلی برای محصول یا خدمات وجود داشته باشد. در حقیقت، هرچه مشتریانی که تقاضا دارند بیشتر هستند، فشار بر شرکت‌ها برای نوآوری و پیشرفت بیشتر می‌شود. این شرایط تقاضا با گذشت زمان یک مزیت رقابتی برای آن کشور ایجاد می‌کند.
شرایط تقاضا شامل عواملی مانند اندازه، نرخ رشد و پیچیدگی بازار است. اشباع زودرس بازار داخلی عامل دیگری است که می‌تواند باعث نوآوری شرکت‌ها شود.
