همه‌چیز درباره کنترل کیفیت (Quality Control)

کیفیت یک مفهوم نسبی است و مربوط به برخی از ویژگی‌های از پیش تعیین شده مانند شکل، ابعاد، ترکیب، رنگ، وزن و غیره می‌شود. به عبارت ساده، کیفیت عملکرد محصول بر اساس تعهدی است که تولیدکننده نسبت به مصرف‌کننده دارد. جی. ام. جوران (J. M. Juran) که پدر تحقیقات کیفیت محسوب می‌شود، کیفیت را به عنوان “عملکرد محصول طبق تعهدات تولیدکننده نسبت به مصرف‌کننده” تعریف کرده است.

در این تعریف از کیفیت دو عنصر اصلی وجود دارد. اول، این تعهد ممکن است صریح مانند قرارداد کتبی باشد یا از نظر انتظارات مصرف‌کننده ​​محصول ضمنی باشد. دوم، عملکرد محصول مربوط به عملکردها و خدمات نهایی است که محصول نهایی باید به مصرف‌کننده نهایی ارائه دهد.

به عنوان مثال، یک ساعت باید زمان دقیق را نشان دهد یا یک روان‌نویس باید بر روی یک کاغذ به راحتی بنویسد. مطابق با استاندارد ISO 8402: Quality Vocabulary، کیفیت عبارت است از “کلیات ویژگی‌های محصول یا خدمات که بر اساس توانایی تأمین نیازهای اعلام شده یا ضمنی است.”

کنترل کیفیت (Quality Control) چیست؟

در عمل، وقتی می‌گوییم هر کالایی به عنوان یک محصول باکیفیت است، بدان معناست که کالا معیارهای خاصی را برای عملکرد خود برآورده می‌کند. برای یک محصول باکیفیت، لازم است که معیارهای تعیین شده را نه تنها در زمان تولید، بلکه در مدت زمان معقول نیز رعایت کند. در هند، اداره استاندارد هند (BIS) معیارهای خاصی را برای تعدادی از محصولات صنعتی و داخلی تعیین می‌کند.

کنترل کیفیت نیز یک تصمیم استراتژیک است. می‌توان آن را به عنوان کنترل سیستماتیک آن متغیرهایی که در فرآیند تولید مشاهده می‌شوند و بر تعالی محصول نهایی تأثیر منفی دارند، تعریف کرد.

آلفورت و بئاتی کنترل کیفیت را به صورت زیر تعریف کردند:

“کنترل کیفیت ساز و کاری است که در آن محصولات برای اندازه‌گیری تا مشخصات تعیین شده از تقاضای مشتری ساخته می‌شوند و به نیازهای فروش، مهندسی و ساخت تبدیل می‌گردند. این کار بیشتر با اصلاح موارد سر و کار دارد تا کشف و رد موارد اشتباه. کنترل کیفیت روشی است که با استفاده از آن محصولات با کیفیت قابل قبول یکنواخت تولید می‌شوند.”

اهمیت و مزایای کنترل کیفیت

کنترل کیفیت محصولات دارای مزایای مشخصی برای همه است؛ چه تولیدکنندگان و چه مصرف‌کنندگان.

برخی از مزایای مهم کنترل کیفیت به شرح زیر است:

• محصولات برند باعث ایجاد حسن نیت یا تصویری می‌شوند که در نهایت فروش را افزایش می‌دهد.
• به تولیدکنندگان و کارآفرینان در تعیین مسئولیت کارمندان در فرآیند تولید کمک می‌کند.
• کنترل کیفیت همچنین با افزایش کارایی، استانداردسازی، شرایط کار و … به حداقل رساندن هزینه‌ها کمک می‌کند.
• کارآفرین را قادر می‌سازد تا هزینه محصول خود را پیشاپیش بداند که این امر به او در تعیین قیمت‌های رقابتی محصول خود کمک می‌کند.
• کارآفرین می‌تواند تأیید کند که آیا محصول تولیدشده توسط وی مطابق با استاندارد تعیین‌شده توسط دولت است. این امر به کارآفرین برای انجام اقدامات لازم برای مطابقت با مجموعه استاندارد کمک می‌کند.

روش‌ها یا ابزارهای کنترل کیفیت

هرگونه تغییر در کیفیت یک محصول، به عنوان مثال، استانداردهای تعیین شده عمدتا توسط تغییرات در مواد اولیه، نیروی کار، ماشین‌آلات و روش‌های تولید و بازرسی ایجاد می‌شود. برای تولید محصولات باکیفیت، این تغییرات باید بررسی و کنترل شوند. به طور عمده دو روش کنترل کیفیت وجود دارد:

۱- بازرسی:

در واقع بازرسی روش متداولی است که نه تنها در تولید بلکه در خدمات نیز برای اهداف کنترل کیفیت استفاده می‌شود.

در بازرسی در تولید، سه جنبه مهم در آن دخیل است:

• بازرسی محصول: همانطور که از نام آن پیداست، بازرسی محصول مربوط به محصول نهایی ارسال شده به بازار است. هدف اصلی از بازرسی محصول اطمینان از مطابقت محصولات ارسالی به بازار با استاندارد تعیین‌شده برای کیفیت است. به عبارت دیگر، اطمینان از بی‌نقص بودن محصول آماده برای فروش و کشف عیوب آن است.
• بازرسی فرآیند: هدف از بازرسی فرآیند این است که اطمینان حاصل شود که مواد اولیه و ماشین‌آلات و تجهیزات مورد استفاده در فرآیند تولید از کیفیت تجویز شده برخوردار هستند.

بازرسی فرآیند از دو طریق به سود واحد است:

1. تولید یک محصول با کیفیت را تضمین می‌کند.
2. باعث جلوگیری از اتلاف مواد می‌شود.

• تجزیه و تحلیل بازرسی: این یک روش مبتنی بر تجزیه و تحلیل بازرسی‌های انجام شده است. نتیجه‌گیری حاصل از تجزیه و تحلیل بازرسی به کارآفرین کمک می‌کند تا نقاط دقیق فرآیند تولید را در جایی که خطا وجود دارد، پیدا کند. به عبارت دیگر، کارآفرین را قادر می‌سازد نقاطی را که در آن انحراف از مجموعه استاندارد شروع می‌شود، شناسایی کند.