پیشرفت یک محصول از زمان عرضه به بازار، رشد و محبوبیت آن و در نهایت کاهش و حذف از همان بازار به عنوان چرخه عمر محصول (Product Life Cycle) شناخته می‌شود که می‌توان آن را به ۴ مرحله اساسی تقسیم کرد:
- مقدمه: به دنبال توسعه محصول، تیم بازاریابی استراتژی تبلیغ و فروش را توسعه داده و محصولی را به بازار عرضه می‌کنند. ممکن است فروش کم باشد و محصول رقبایی داشته یا نداشته باشد.
- رشد: هنگامی که محصول تثبیت شد، فروش شروع به افزایش می‌کند. این محصول ممکن است توسعه یابد تا همچنان فروش خوبی داشته باشد.
- بلوغ: ممکن است اکنون فروش به اوج خود رسیده باشد و رقبای زیادی وجود داشته باشند که راه‌حل‌های مشابه یا بهتر را ارائه دهند.
- زوال: اکنون فروش به طور فعال شروع به کاهش می‌کند و ممکن است محصول راکد و مازاد باشد. در این مرحله ممکن است محصول از رده خارج شود.
برای هر مرحله یک دوره زمانی مشخص وجود ندارد. این امر به ماهیت محصول، تعداد دفعات تولید آن برای حفظ رقابت، چگونگی پیروی وفادارانه از آن، بازاریابی و فروش و صنعت بستگی دارد. با توجه به ماهیت نامطمئن چرخه، مدیریت موثر آن برای سازمان‌ها بسیار مهم است.
در این مقاله، مدیریت چرخه عمر محصول، مراحل، اهداف، مزایا، چگونگی حفظ مدیریت چرخه عمر محصول موفق و نمونه‌هایی از موفقیت مدیریت چرخه عمر محصول مورد بررسی قرار می‌گیرد.
مدیریت چرخه عمر محصول (Product Life Cycle Management)
مدیریت چرخه عمر محصول صرفاً فناوری نیست بلکه یک رویکرد اساسی کسب و کار برای مدیریت یک محصول از زمان تصور تا زوال آن است. هدف از فرآیند مدیریت چرخه عمر محصول در وهله اول اطمینان از مدیریت موثر محصول می‌باشد. این فرایند همه جنبه‌های محصول را شامل می‌شود از جمله داده‌های مربوطه، افراد درگیر و فرآیندهای تولید کسب و کار و فنی. سپس مدیریت چرخه عمر محصول به لنگر اتصال مناطق مختلف تبدیل می‌شود و امکان برقراری ارتباط روشن و موثر را در بین آن‌ها فراهم می‌کند.
مفهوم مدیریت چرخه عمر محصول
هسته اصلی روند مدیریت چرخه عمر محصول ایجاد و محافظت از اطلاعات تعریف‌کننده محصول است. سپس این اطلاعات با ذینفعان به اشتراک گذاشته می‌شود تا اطمینان حاصل شود که محصول همچنان در کانون توجه و اولویت فعالانه است تا اطمینان حاصل گردد که بهترین روش مدیریت می‌شود. بنابراین سه اصل مهم عبارتند از:
- دسترسی امن و مدیریت‌شده به اطلاعات محصول
- حفظ یکپارچگی اطلاعات در طول عمر محصول
- مدیریت فرایندهای کسب و کار که از این اطلاعات استفاده کرده، آن‌ها را به اشتراک گذاشته و بر اساس آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کند
مراحل مدیریت چرخه عمر محصول
روند زیر می‌تواند به کوچک‌ترین سازمان‌ها نیز کمک کند تا روند موثر مدیریت چرخه عمر محصول را توسعه و حفظ نمایند:
۱- برنامه‌ریزی کنید و استراتژی توسعه دهید.
شروع کار با ایجاد نیازهای شرکت و تعریف معیارهای موفقیت بسیار حیاتی است. شرکت‌ها در تولید و نحوه فروش متفاوت هستند. پس از تعریف این الزامات و معیارها، می‌توان ایجاد کانالی برای عبور محصول را آغاز کرد و اطلاعات مربوط به محصول را به طور متمرکز در دسترس همه کسانی قرار داد که در طول عمر آن در بازار دخیل هستند. کمبودهای موجود در فرآیندهای موجود نیز می‌تواند در اینجا برجسته شود و زمینه‌های لازم برای دستیابی یا حفظ یک مزیت رقابتی مشخص گردد.
۲- تلفیق اطلاعات
مهم نیست که از چه فرایند یا راه‌حلی برای مدیریت چرخه عمر محصول استفاده شده، لازم است تمام داده‌ها و اطلاعات مربوط به محصول در یک مکان مرکزی جمع‌آوری شود. این امکان دسترسی به همه افراد مرتبط را فراهم می‌کند و ازدیاد، کار مجدد یا تعارض در طراحی یا توسعه را کاهش می‌دهد.
۳- ایجاد همکاری داخلی
پس از متمرکز شدن تمام اطلاعات، دسترسی به آن‌ها باید برای تیم‌های مختلف فراهم و همکاری‌ها انجام شود. واحدهای طراحی، ساخت، تهیه و فروش باید با هم کار کنند تا از موفقیت محصول اطمینان حاصل کنند.
۴- اطلاعات جدید را خودکار کنید.
تمام کارهای بعدی توسعه برای یک محصول، طراحی یا سایر موارد، باید به مخزن اطلاعات بازگردند تا امکان دسترسی مداوم به اطلاعات مربوطه فراهم شود. در هر نقطه ممکن است چندین تغییر یا تحول بالقوه در جریان باشد. یک سیستم خودکار باید اجازه دسترسی به جدیدترین اطلاعات را بدهد.
۵- طراحی، ساخت و بازاریابی محصولات را بهم پیوند دهید.
اگر در طراحی محصول تغییراتی ایجاد شود، ارتباط به موقع همان محصول با واحد تولیدی به آن‌ها این امکان را می‌دهد که مواد اولیه لازم را برای دستیابی به محض اتمام طرح در دست داشته باشند. به همین ترتیب، اگر قرار است یک طرح محصول جدید به مشتری فروخته شود، واحد بازاریابی باید زمان کافی برای برنامه‌ریزی و ترویج این امر در بازار داشته باشد تا علاقه ایجاد کند. این پیوند برای موفقیت محصول در چرخه عمر آن حیاتی است.
۶- برقراری ارتباط خارجی
ایده خوبی است که با تامین‌کنندگان و کاربران نهایی ارتباط برقرار کنید. تامین‌کنندگان می‌توانند از تغییرات و نیازهای قطعات جدید مطلع شوند و بازخورد و نیازهای مشتری را می‌توان در طراحی مجدد محصول گنجانید.
تمرکز بر این ۶ نکته گامی در جهت اطمینان از یک مرحله رشد طولانی‌تر و موفق‌تر برای محصول در چرخه عمر آن خواهد بود.
اهداف مدیریت چرخه عمر محصول
هدف اساسی مدیریت چرخه عمر محصول باید ایجاد یک روند ساده و انعطاف‌پذیر باشد که استفاده و نگهداری از آن نیز آسان باشد.
سادگی
انواع هزینه‌های مرتبط با مدیریت چرخه عمر محصول را می‌توان با خودکارسازی فرآیند و استفاده کامل از ویژگی‌های آن مدیریت کرد. کاربران سیستم باید حداکثر استقلال برای مدیریت کارهای خود را داشته باشند. دسترسی و استفاده از اطلاعات باید روشن و آسان باشد.
انعطاف‌پذیری
با اطمینان از افزودن آسان طراحی مجدد به محصولات موجود بدون شروع از ابتدا، کار مرتبط با آن در طول چرخه عمر بهینه می‌شود. همه فرایندها باید تعریف استاندارد داشته باشند تا از تداخل و تضاد جلوگیری شود.
مزایای مدیریت چرخه عمر محصول
در حال حاضر، کاملاً واضح است که برای مدیریت موفقیت‌آمیز یک محصول در چرخه عمر، داشتن یک سیستم روشن برای مدیریت همه داده‌ها و ساده‌سازی فرآیندها بسیار حیاتی است. مزایای این سیستم مدیریت چرخه عمر محصول بی‌شمار و از نظر کسب و کار بسیار ارزشمند هستند. برخی از این مزایا عبارتند از:
صرفه‌جویی در وقت
با یک مخزن مرکزی داده‌ها، می‌توان سریع‌تر از طراحی تا نمونه اولیه و راه‌اندازی محصول توسعه داد. کار مجدد و تلاش کمتری نیاز خواهد بود. این منجر به زمان بیشتر برای بازاریابی می‌شود و به کسب و کار این امکان را می‌دهد که از رقبا جلوتر باشد و وفاداری مشتری را ایجاد کند.
ریسک‌های انطباق
از آنجا که تمام حوزه‌هایی که روی محصول کار می‌کنند دارای اطلاعات یکسانی هستند، رعایت هرگونه قوانین و مقررات آسان‌تر می‌شود. این امر ریسک‌های ناشی از فراخوان گران‌قیمت، اقدامات قانونی و از دست دادن فروش و مصرف‌کنندگان را کاهش می‌دهد.
جمع بندی
چرخه عمر محصول (Product Lifecycle Management) به مدیریت محصول از معرفی و رشد تا بلوغ و افول اشاره دارد. این مدیریت شامل هم تولید محصول و هم بازاریابی آن است. مفهوم چرخه محصول به تصمیم‌گیری‌های کسب و کارها در قیمت‌گذاری نیز بسیار کمک می‌کند.
