۶ تکنیک خلاقانه طوفان فکری برای رسیدن به بهترین ایده‌ها

جلسات طوفان فکری (Brainstorming meetings)، مانند هر جلسه‌ای، بعضی اوقات طبق برنامه پیش نمی‌رود. یکی از سه مورد زیر در یک جلسه طوفان فکری “معمولی” اتفاق می‌افتد:

• برونگرایانه‌ترین عقاید افراد در حالی که با گرایش درونگرایانه آنها همراه است، افکار آنها را محدود می‌کند و در نتیجه ایده‌های کمتری به اشتراک گذاشته می‌شود.
• مردم فقط عقایدی را به اشتراک می‌گذارند که فکر می‌کنند رئیس‌شان آنها را دوست خواهد داشت. حتی اگر ایده‌های خوبی نباشند.
• همه ترجیح می‌دهند کار “واقعی” انجام دهند تا اینکه به فکر راه‌حل‌های اجباری باشند.

چگونه می‌توان جلسه طوفان فکری خلاقانه داشت؟

قبل از شروع طوفان فکری، باید به معنای واقعی کلمه “ذهن آزاد” داشته باشید. بهترین جلسات ایده‌پردازی، قبل از ورود هرکسی به اتاق، شروع می‌شوند. به عنوان مثال، قطعا سخت است که از جلسه‌ای در مورد بودجه شرکت به جلسه طوفان فکری روید و و چند ثانیه بعد بخواهید به بزرگترین امکانات پیش روی خود فکر کنید. ذهن شما محدود خواهد شد و شما آزاد نخواهید بود.

بنابراین باید با نحوه از بین بردن برخی از این ممنوعیت‌ها، آشنا شوید. پس در ادامه مقاله همراه ما باشید.

1. به پیاده‌روی بروید.

برای از بین بردن استرس، یک استراحت سریع انجام دهید. به خود و ناخودآگاه خود اجازه دهید تا هوای تازه‌ای را برای پاکسازی مسائل استشمام کرده و خود را برای جلسه طوفان فکری آماده کنید. علاوه بر این، کمی تمرین قبل از طوفان فکری  هرگز به هیچ کس آسیب نرسانده است.

2. اطلاعات مختلفی را جست و جو کنید.

اگر همیشه با مسائل مربوط به اکونومیست سر و کار دارید، این بار به سراغ مواردی مثل خانه‌های قدیمی و باغ‌های زیبا بروید. شبکه تلویزیونی را که اغلب تماشا می‌کنید، تغییر دهید. چیز دیگری را امتحان کنید.

اگر همیشه اطلاعات یکسانی را می‌خوانید و مصرف می‌کنید، رسانه‌های متنوع‌تری انتخاب کنید. این کار ممکن است به شما کمک کند تا از طریق یک مجله، یک وب‌سایت تصویری یا چیزی کاملا غیرمرتبط به موضوع شما، ایده‌ها‌ی تازه داشته باشید.

3. برنامه‌های روزمره و تکراری خود را بشکنید.

این کار می‌تواند یک بیرون رفتن ساده برای ناهار یا استفاده از میز پینگ‌پنگ دفتر برای اولین بار باشد. تخطی از برنامه روزمره شما را از شر یک وضعیت همیشه تکراری و معمول خلاص کرده و راه را برای حل موثر خلاقیت مسئله در ذهن شما باز می‌کند.

دو نوع اصلی طوفان فکری کدامند؟

طوفان فکری دو نوع دارد: طوفان فکری فردی و طوفان فکری گروهی. مورد اول برای مشکلات ساده که به راه‌حل‌های ساده نیاز دارند، بهتر کار می‌کند و از مورد دوم می‌توان برای حل مسائل پیچیده، استفاده کرد.

• طوفان فکری فردی

طوفان فکری فردی مانند این است که با افکار خود قرار ملاقات بگذارید. شما درباره ایده‌های تصادفی خود با یکدیگر صحبت می‌کنید و ناگهان، آن ایده‌های نامتعارف به راه‌حل‌های ملموس تبدیل می‌شوند.

با این حال، در طی طوفان فکری فردی، اگر قوانین خود را زیر پا نگذارید، کسی این کار را نخواهد کرد. شما همچنین در دام گوش دادن به ایده‌های دیگران افتاده و از تولید ایده‌های خود جلوگیری می‌کنید. مشکل طوفان فکری فردی، این است که شما ممکن است ایده‌هایی را که در یک جلسه طوفان فکری گروهی بیان می‌کنید، به طور کامل در نظر نگیرید.

• طوفان فکری گروهی

با طوفان فکری گروهی، اعضای تیم می‌توانند وقتی در ایده‌ای گیر افتاده‌اند به یکدیگر کمک کنند. همواره اعضای دیگر تیم با دانش بیشتر در مورد آن ایده، می‌تواند پیشنهاداتی را ارائه دهند. از دیگر مزایای آن این است که تیم‌سازی را افزایش می‌دهد و به اعضای تیم یادآوری می‌کند که همه ایده‌های منحصر به فردی برای ارائه دارند.

چهار قانون ایده‌پردازی چیست؟

رعایت قوانین طوفان فکری ضروری است زیرا به راهنمایی بحث کمک کرده و باعث می‌شود به این اطمینان برسید که همه در جلسه طوفان فکری نظرات خود را بیان می‌کنند. این چهار قانون عبارتند از:

• روی کیفیت (و نه کمیت) تمرکز کنید.
• هیچ ایده بدی را نقد نکنید تا وقت آن برسد که اولویت‌بندی کنید.
• ایده‌های بزرگ را تشویق کنید.
• از ایده‌های دیگران استفاده کنید.

شش روش برتر ایده‌پردازی

1. نقشه‌برداری ذهن (Mind Mapping)

نقشه‌برداری ذهن یکی از بهترین تکنیک‌های ایده‌پردازی است. زیرا به شما امکان می‌دهد بدون نگرانی در مورد ساختار و نظم، افکار خود را آغاز کنید. نقشه ذهنی متشکل از مفاهیمی است که با یک ایده اصلی، مرتبط شده و در اطراف آن قرار گرفته‌اند. ناگفته نماند، نقشه‌های ذهنی جالب هستند زیرا شما می‌توانید اطلاعات خسته‌کننده را به نمودارهای رنگارنگ و به یاد ماندنی تبدیل کنید.

2. پازل شخصی خود را بسازید.

این راهکار به همان جمله‌ی معروفی اشاره دارد که می‌گوید “خارج از چارچوب فکر کنید”. با پیوند دادن مفاهیم غیرمرتبط با یکدیگر، می‌توانید به روش دیگری این مشکل را حل کنید. اما یک پازل شخصی ایده‌آل چگونه کار می‌کند؟ چه عواملی باعث ایجاد این مفاهیم غیر مرتبط می‌شوند؟ این همان چیزی است که باعث ایجاد یا شکستن طوفان فکری می‌شود.

• با یک چالش شروع کنید.
• راه‌حل‌ها را در نظر بگیرید. به چه راه‌حل‌های فوری فکر کرده‌اید که بتواند چالش را حل کند؟ این‌ها ایده‌های معمولی هستند که به ذهن شما خطور کرده‌اند یا حتی چیزی که در گذشته امتحان کرده‌اید.
• نقش‌ها را مشخص کنید. این سوال را از خود بپرسید: فکر می‌کنید چه کسی می‌تواند این مشکل خاص را برای شما حل کند؟
• مراحل را خلاصه کنید. این یک کلمه یا عبارت است که از شما می‌خواهد، خلاصه چالش را به روشی جدید بیان کنید.
• فرضیات را بررسی کنید. هر یک از دلایل یا فرضیاتی را که افراد با این مشکل و چالش روبرو هستند، ذکر کنید. برخی از عوارض یا عواملی که به این چالش می‌افزایند، لیست کنید
• موارد را با هم ترکیب کنید. با برداشتن یک مورد از یکی از پازل‌ها شروع کرده و آنرا با کلمه‌ای از پازل دیگر جفت کنید. برخی از ایده‌هایی که به ذهن خطور می‌کنند، چیست؟ چگونه این دو مورد با هم می‌توانند مشکل شما را حل کنند؟

3. ذهن‌نویسی (Brain writing)

ذهن‌نویسی یکی از رایج‌ترین تکنیک‌های ایده‌پردازی است که معمولا به بهترین شکل در تیم انجام می‌شود. نحوه کار نوشتن ذهن‌نویسی به شرح زیر است:

• یک رهبر تیم یا مجری، ایده‌ای متفاوت را استخراج می‌کند.
• هر شرکت‌کننده در تیم نظر خود را درباره آن ایده یادداشت خواهد کرد.
• پس از چند دقیقه، قطعه کاغذ به شرکت‌کننده بعدی منتقل می‌شود، وی سپس ایده را گسترش می‌دهد یا ایده جدید دیگری اضافه می‌کند.
• این کار را برای چهار یا پنج دور با گروهی از افراد (۶-۱۰) انجام دهید.در انتها ایده‌های زیادی خواهید داشت.
• مجری سپس ایده‌ها را در هنگام استراحت بررسی می‌کند. ایده‌هایی را که بیشتر دوست دارد انتخاب کرده و سپس به گروه برمی‌گردد تا طرحی را درباره این ایده‌ها بسازند.

تکنیک ذهن‌نویسی به این دلیل کار می‌کند:

• هیچ کس دقیقا نمی‌داند چه کسی و چه زمانی، چه چیزی نوشته است.
• همکاران در بیان عقاید خود آزادتر هستند.
• رهبر تیم با انتخاب ایده‌های برتر، برای بحث گروهی در مورد آنچه باید اتفاق بیوفتد، کنترل دارد.

4. پیاده‌روی فکری (Brain walking)

تکه‌های کاغذ را به دیوار آویزان کنید. همکاران ایده خود را برای حل مسئله به آن اضافه کنند و سپس به موضوع بعدی فکر کنید. این یک روش عالی برای عمومی کردن ایده‌ها است. تولید تفکر روی پاهای خود، نوع جدیدی از تقسیم انرژی و انگیزه در گروه است.

5. شبکه‌ها

این تکنیک شبیه ایده شماره ۲ است. اما به جای چهار ربع و ترکیب ایده‌ها، شما ایده‌های یک شبکه را ترکیب می‌کنید. برای شروع این مراحل را دنبال کنید:

• اگر رهبر تیم هستید، ردیف بالا و ستون اول را با همان ایده پر کنید و سپس در امتداد بالا و در امتداد ستون حرکت کنید.
• از هر یک از شرکت‌کنندگان در تیم خود بخواهید ایده‌ای را پیشنهاد دهند و آن را به شبکه اضافه کنند.
• سپس شروع به ترکیب ایده‌ها، یکی از هر ردیف، تا انتها کنید.
• اگر با ۴ ایده شروع کنید، ۱۶ ایده جدید فقط با ترکیب آنها با هم خواهید داشت. ممکن است عجیب باشد که یک ایده را با هم ترکیب کنید، اما نوید خلاقیت‌های خوبی را می‌دهد.

6. حباب (Bubbles)

نقشه‌های حباب، راهی آسان برای یادداشت‌برداری و سازماندهی ایده‌ها در یک چارچوب دیداری در طی یک جلسه طوفان فکری است. از این مراحل برای روش طوفان فکری حباب استفاده کنید:

• در هر صفحه ۹ دایره بکشید. این حباب‌های شماست.
• در وسط، مشکلی را که می‌خواهید حل کنید، بنویسید.
• و سپس هشت ایده خلاقانه دیگر را در مورد آن ایده اصلی، لیست کنید.

پس از ایجاد ایده، روند کار را از نو شروع کنید. به طور مثال شما ایده شماره پنج را می‌گیرید، آن را در وسط قرار می‌دهید و ایده‌های بیشتری در مورد آن ایجاد می‌کنید. این روش ایده‌پردازی ترکیبی عالی از تیم‌های اختلاط با مشارکت‌های فردی است.

چگونه ایده‌های خود را اصلاح و اولویت‌بندی کنیم؟

شما باید بفهمید کدام ایده ارزش پیگیری دارد و کدام یک باید به سطل آشغال برود. در واقع “نه گفتن” به معنای واقعی را تمرین کنید. اگر می‌خواهید ایده‌های عالی را از ایده‌های خوب جدا کنید، باید ایده‌های خود را اصلاح کنید. این روش‌ها و رویکردهای خلاقانه را امتحان کنید:

1. پیدا کردن نقاط مهم

تمام ایده‌های برتر خود را روی یک تخته یا کاغذ برگردانید و به هر یک از اعضای تیم یک نقطه برچسب بدهید (یا از علامت‌های استفاده کنید). اعضای تیم باید نقطه خود را در کنار ایده‌ای که بهترین ایده را دارند، قرار دهند.

2. جوانب مثبت و منفی

برای هر ایده، موارد مثبت و منفی را ذکر کنید. دلایل عملکرد یا عدم موفقیت ایده را ذکر کنید. این روش به شما کمک می‌کند تا تصمیم بگیرید چه چیزی امکان‌پذیر است و چه چیزی قابل اجرا است. همانطور که همه ما می‌دانیم، انجام بهترین ایده گاهی سخت‌ترین کار است. این جایی است که تیم شما می‌تواند آن قضاوت‌های ارزشمند را انجام دهد.

3. چهره خاموش

اگر بگوئیم که شما ۱۰ ایده دارید. یک تا ده آنها را لیست کنید. سپس شروع به رتبه‌بندی آنها از پایین به صورت جفت کنید. ۹ و ۱۰ را مقایسه کنید آیا ۱۰ ایده بهتری از ۹ است؟ آن را به سمت بالا حرکت دهید ۷ و ۸ چطور؟ ۵ و ۶؟ دفعه بعدی، دو جفت را امتحان کنید که قبلا انجام نداده‌اید (مانند اینکه ۸ و ۹ به جای ۹ و ۱۰ و غیره روبرو می‌شوند). استفاده از این روش را ادامه دهید تا بهترین ایده شما مطرح شود.

چرا باید تکنیک‌های جدید ایده‌پردازی خلاق را در نظر بگیرید؟

ایده‌پردازی منظم به شما کمک می‌کند ایده‌های جدیدی را روی میز بیاورید. به روش‌های جدیدی برای حل مشکلات بیندیشید و به تیم خود کمک کنید تا در زمان واقعی، همکاری بهتری داشته باشند.

فراموش نکنید که در این جلسات شما در حال ایده‌پردازی هستید. صرف نوشتن آن به معنای دائمی بودن آن نیست. بنابراین با خیال راحت هر تکنیکی را تجربه کنید.

انواع جلسات طوفان فکری

• طوفان فکری Round Robin

 این یک روش طوفان فکری سنتی است که در آن اعضای تیم به صورت دایره‌ای می‌نشینند و موضوعی به اشتراک گذاشته می‌شود. سپس همه نظرات خود را عنوان کرده و نوبت به اشتراک ایده اصلی می‌رسند.

• ایده‌یابی سریع (Rapid Ideation)

این روش طوفان فکری باعث می‌شود اعضای تیم در یک محدودیت زمانی مشخص ایده‌ها را مشخص کنند. زیرا محدودیت‌های زمانی منجر به ایجاد ایده سریع‌تر می‌شود (شما وقت ندارید که بیش از حد فکر کنید).

• طوفان فکری انجمنی

این روش طوفان فکری شامل ارتباط صفت با کلمه مشکل شما است. هدف این است که به تیم خود کمک کنید دیدگاه دیگری نسبت به مسئله پیدا کند.

• تخته سفید

برای این روش طوفان فکری، ایده‌ها به تابلوی سفید دیجیتال یا صفحه نمایش فشرده متصل می‌شوند. سوالات، اهداف و وظایف با هم ترکیب می‌شوند تا آنچه لازم است، پیدا شود.

• انفجار ستاره‌ای (Star bursting)

این یک روش طوفان فکری است که بر روی سوالات طوفان فکری متمرکز است و نه پاسخ‌ها.

• شش کلاه تفکر

اعضای تیم شش کلاه متفاوت به سر می‌گذارند و هر کدام نمایانگر یک دیدگاه هستند. این تکنیک به تیم کمک می‌کند تا از زوایای مختلف ایده‌های مختلفی کسب کند.

• تکنیک Stepladder

 این یک رویکرد گام به گام است که هر یک از اعضای تیم را مجبور به ارائه ایده‌های خود می‌کند.

• طوفان فکری معکوس

برخلاف طوفان فکری منظم، این روش ابتدا روی همه مشکلات متمرکز است.

• شبکه‌سازی ذهن

شبکه‌سازی ذهن یک روش ایده‌پردازی آنلاین است که معمولا برای جلسات طوفان فکری گروه مجازی استفاده می‌شود.

نتیجه سخن

در حالی که شما همیشه می‌توانید بدون استفاده از هیچ روش طوفان فکری یک جلسه طوفان فکری داشته باشید، اما به تیم خود حس جهت‌گیری یا فضای سازمان یافته‌ای برای تفکر خلاق را نخواهید داد. تکنیک‌های طوفان فکری به تیم‌ها کمک می‌کند تا برای پیچیده‌ترین مشکلات، راه‌حل پیدا کنند.